266 Blokzinciri Uyuşmazlık Çözüm Yöntemlerinin Uygulanacak Hukuk Kurallarına Etkisi ve Lex Cryptografia İlişkisi support systems), uzman sistemleri 137 (expert systems), bilgiye dayalı sistemler138 (knowledge-based systems), akıllı arayüzler139 (ıntelligent interfaces), vakaya dayalı muhakeme140 (case-based reasoning), çok-etmenli sistemler141 (multi-agent systems), hukukî ontoloji142 (legal ontologies), kural tabanlı sistemler143 (rule-based systems) blokzinciri uyuşmazlık 137 Uzman sistemleri, belirli alanlardaki uzmanların düzeyinde (ve hatta bazen onlardan daha yüksek bir standartta) işleyebilecek şekilde yapılandırılmış bilgisayar programları olarak tanımlanmaktadır. E Ennals, Richard, “Expert systems in law-A jurisprudential inquiry”, The Knowledge Engineering Review, editörler Peter Mcburney, Simon Arsons, Patrick Mannion, 4(2), Oxford University Press 1987, s. 178-179, s. doi:10.1017/S026988890000498 (Erişim Tarihi: 11.11.2023). 138 Bilgiyi resmi olarak modelleyebilen sistemlerin geliştirilmesine dayanır. Brachman, Ronald J./Levesque, Hector J., Knowledge Representation and Reasoning, Elsevier, 2004, s. 6 vd. Hukuki bilginin karmaşıklığı bu sistemlerin hukuk alanında kullanılabilir olmasını sağlamaktadır. Carneiro/Novais/Andrade/Zeleznikow/Neves, s. 218. 139 Akıllı arayüzler, içtihat ve kanun değişikliklerinin sayısının ve sıklığının artması nedeniyle verilere erişim yöntemlerinin kişiselleştirilmesini mümkün kılan ve ele alınan hukuki alanla ilgili spesifik verilerin yanı sıra hukuki bilginin, kurallarının ve süreçlerinin temsiline yönelik modeller oluşturmaktadır. Carneiro/Novais/ Andrade/Zeleznikow/Neves, s. 219-220. 140 Vakaya dayalı muhakeme, yeni sorunları anlamak ve çözmek için deneyimleri kullanmak anlamına gelir. Vakaya dayalı akıl yürütmede, akıl yürüten kişi mevcut duruma benzer bir önceki durumu hatırlar ve bunu yeni sorunu çözmek için kullanır. Kolodner, Janet L., “An Introduction to Case-Based Reasoning”, Artificial Intelligence Review, Volume 6, 1992, s. 3–34. 141 Çok-etmenli sistemler, sistemdeki her aracı arasında paylaşılan bilgilere dayanarak bazı ortak hedeflere (anlaşmazlıktaki taraflar için bir çözüm önermek gibi) ulaşmak amacıyla akıllı kararlar veren bir varlıklar (yazılım veya donanım) grubudur. Carneiro/ Novais/ Andrade/ Zeleznikow/ Neves, s. 222. 142 Felsefede ontoloji, varoluşun doğası incelemektedir; belirli bir varlığın tanımı, varlığı ve bu varlığın diğerleriyle nasıl ilişki kurduğu sorularıyla ilgilenir. Bilgisayar biliminde ontoloji, bilgiyi bir alandaki kavramlar ve bu kavramlar arasındaki ilişkiler açısından temsil etmenin bir yoludur. Carneiro/ Novais/ Andrade/ Zeleznikow/ Neves, s. 223-224. Hukuk ontolojisi ise bilgisayar bilimindekiyle bağlantılı olarak hukuki kavramların ve bunların birbirleriyle olan bağlantılarının yapılandırılmış bir temsilini sağlamayı amaçlamaktadır. Bu ontolojiler daha sonra hukukî alanda bilgi çıkarma ve soru yanıtlamayı desteklemek için kullanılır. Leone, Valentina/ DiCaro, Luigi/ Villata, Serena, “Legal Ontologies and How to Choose Them: the Investigation Tool”, International Semantic Web Conference, Ocak 2018. 143 Akıllı sözleşmelerde de karşımıza çıkan “if/then” kalıbıdır. Kuralların bir sol ve bir sağ tarafı vardır. Sol tarafta kuralın uygulanabilmesi için gereken koşullara ilişkin bilgiler yer almaktadır. Sağ taraf ise kural tetiklendiğinde yapılması gereken eylemleri içerir. Fazla sayıda kural koyma ihtiyacı nedeniyle sistem eleştiril-
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1