278 Blokzinciri Uyuşmazlık Çözüm Yöntemlerinin Uygulanacak Hukuk Kurallarına Etkisi ve Lex Cryptografia İlişkisi Zira yetki kurallarında yetkili mahkemeye işaret eden yetki sebepleri uyuşmazlığa konu olan varlıkların ya da işlemin taraflarının konumlarına dayanmaktadır. Öyle ki, Kıta Avrupası hukuklarında milletlerarası yetkiye işaret eden temel kural, actor sequitur forum rei yani davalının yerleşim yeri prensibidir.184 Yetkinin tesis edildiği hallerde ise blokzincirinin değişmez yapısı dolayısıyla verilen yargı kararlarının uygulanması noktasında sorun doğmaktadır.185 Blokzincirinin kendine has özellikleri, bu sisteme dayalı kurulan akıllı sözleşmelerden doğan uyuşmazlıklarda yine blokzinciri üzerinde merkeziyetsiz özerk kuruluş olarak örgütlenen şirket benzeri yapılar tarafından sağlanan alternatif uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin doğmasına yol açmıştır. Bu yöntemlerle, sisteme entegre, icrası otomatikleştirilmiş kararlar verilebilmekteyken, yapılan faaliyetin yargılama olarak nitelendirilememesi, katılımcıların bilgisizliği, jüri üyelerinin ekonomik odaklı seçimler yapması ve doğası gereği yabancılık unsuru ihtiva eden uyuşmazlıklarda uygulanacak hukuk tespiti yapılma endişesinin bulunmaması, sistem özelinde verilen kararlarında meşruiyetinin sorgulanmasına yol açmaktadır. Bu durum hukukî öngörülebilirliğe zarar verirken, bu yöntemlerle verilen kararların hukukun uygulanmasına değil, ekonomik teşviklere ve oyun teorisi gibi hususlara dayanması nedeniyle hakem kararı olarak vasıflandırılamamasına ve res judicata etkisinin de bulunmamasına yol açmaktadır. Öyle ki blokzinciri uyuşmazlık çözüm yöntemleriyle verilen kararın üzerine aynı konuda bir devlet mahkemesinde dava açmayı halihazırda engelleyen bir kural yoktur.186 Öte yandan, sistemin aslında devletin mahfuz yetkisine uzak bir işlem alanı yaratması, bu alana özgü ve bu alanın katılımcıları tarafından uygulanacak olan bir kurallar bütününün doğmasına da yol açmaktadır. Kripto ekonomisinin ve dolayısıyla blokzinciri uyuşmazlık çözüm yöntemlerinin uzun soluklu olabilmesi ve devlet tarafından verilen kararların tanınması/tenfizi yolunun açılabilmesi için sistemin katılımcıları tarafından Lex Cryptographia adı verilen sisteme özgü kuralların ortaya çıkması oldukça önemli görül184 Sindres, David, “Is Bitcoin out of Reach for Private International Law?”, Blockchain and Private International Law, Editörler Andrea Bonomi, Matthias Lehmann and Shaheeza Lalani, Brill/ Nijhoff, Leiden/Boston, 2023, s. 88. 185 Bonomi, s. 164. 186 Bonomı, s. 164.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1