19 TBB Dergisi 2025 (176) Mehmet Emin ÇAĞIRAN korunmasında hukuki menfaatleri olduğu kabul edilebilir; bunlar erga omnes yükümlülüklerdir”.36 Erga omnes yükümlülüğü ihdas eden hukuki işlem bir andlaşma veya teamül olabilir.37 Soykırım yasağı öncelikle bir andlaşmayla (Soykırım Sözleşmesi) getirilmiştir. “Taraf olan tüm devletler soykırımın önlenmesi, bastırılması ve cezalandırılmasını sağlamak konusunda ortak bir menfaate sahip oldukları Soykırım Sözleşmesi’nde yer alan yükümlülükleri yerine getirme taahhüdünde bulunmuştur. Böyle bir ortak menfaat söz konusu yükümlülükler hususunda herhangi bir taraf devleti Sözleşmeye taraf olan diğer tüm devletlere karşı borçlu kılmaktadır. Bu yükümlülükler erga omnes partes yükümlülüklerdir, yani her taraf devletin her durumda bu yükümlülüklere uyulması konusunda menfaati vardır. Soykırım Sözleşmesi kapsamındaki ilgili yükümlülüklere uyma konusundaki ortak menfaat herhangi bir taraf devletin ayrım gözetmeksizin erga omnes partes yükümlülüklerinin ihlali iddiası nedeniyle başka bir taraf devletin sorumluluğunu ileri sürme hakkına sahip olmasını gerektirir. Buna göre Divan’ın görüşü odur ki Soykırım Sözleşmesi’ne taraf olan herhangi bir devlet başka bir taraf devletin sorumluluğunu ileri sürebilir; buna o devletin Sözleşmedeki erga omnes partes yükümlülüklerine uymadığı iddiasıyla ilgili karar vermesi ve ihlale son vermesi amacıyla Divan önünde dava açmak da dâhildir”.38 Ezcümle Soykırım Sözleşmesi taraf devletlerin “özel menfaatleri”39 zarar görmese bile dava açma hakkı tanımakta, yani bütün taraflara bir tür actio popularis hakkı vermektedir. Divan’ın savunduğu bu görüş 36 Barcelona Traction, Light and Power Company, Limited, Judgment, I.C.J. Reports 1970, s. 32, § 33. 37 Bazı kurallar ise hem teamül hem akdi kaynaklı olabilir ve içerik olarak aynı olsalar bile ayrı kurallar olarak varlıklarını sürdürür. Military and Paramilitary Activities in and against Nicaragua, (Nicaragua v. United States of America). Merits, Judgment, I.C.J. Reports 1986, §§ 176-179. 38 Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide in the Gaza Strip (South Africa v. Israel), Order, 26 January 2024, § 33; Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide (The Gambia v. Myanmar), Preliminary Objections, Judgment, I.C.J. Reports 2022 (II), § 107; Questions relating to the Obligation to Prosecute or Extradite (Belgium v. Senegal), Judgment, I.C.J. Reports 2012 (II), § 68. 39 Application of the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide (The Gambia v. Myanmar), Preliminary Objections, Judgment, I.C.J. Reports 2022, § 108.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1