346 “Türk’ün Ruhundan Doğan Kanunlar İsteriz”: Erken Cumhuriyet Döneminde Medeni Hukuk Yapımına Yönelik Üç Görüş ve Hukuk Politikasının Değişikliği Üzerine Bir Değerlendirme Şahsiye Komisyonu’nun işleyişi, Mustafa Necati Bey’in döneminde Batılı ülkelerin yasalarından faydalanılması talimatnamede açık şekilde yazılmış biçimde değişikliğe uğramıştır; ancak komisyonun aile hukukuna dair tasarısı talimatnamedeki esaslara uymadığından ötürü yeni hukukun iktibas fikrine doğru ağırlık kazanması gerektiği görüşü benimsenmeye başlanmıştır.26 Dokuz ay gibi kısa süren Adliye Vekilliği açısından önemli bir dönemde görev yapan Saruhan Mebusu Mustafa Necati Bey Nisan 1924’te sunulan tasarıdan sonra Meclis’teki konuşmasında şunları ifade etmektedir: “Türkiye Cumhuriyeti’nde kanun birdir. Bunu kabul etmek de elzem ve zarurîdir. Dünyanın hiçbir yerinde böyle muhtelif şekillerde, muhtelif usullere tabi mahkemeler görülmemiştir. Onun için vahdet-i kaza’yı kabul ettik. Ve bir mahkeme esasını kabul ettik. Buna giderken orta yerde halli lazım gelen bir mahkeme vardı, şeriye mahkemeleri ne olacaktı? Asliye mahkemeleri ile birleştirilmiştir. Nasıl diğer mahkemeler birleştirilmiş ve bir mahkeme yapılmış ise bunlar da birleştirilmiş ve bir mahkeme haline konulmuş ve asliye mahkemesi olmuştur27”. İsmet Paşa’nın III. ve IV. kabinelerinde İzmir milletvekili olarak görev yapan Mustafa Necati Bey 6 Mart-22 Kasım 1924 arasında görev yapmıştır.28 Mustafa Necati Bey döneminde Mecelle çalışmaları devam etmiştir; ancak sıklıkla eleştiri konusu olan ağdalı fıkıh dili ve Mecelle sistematiği korunmuştur, ayrıca kişilik hakları, nafaka, aile ve miras rekli olduğuna ilişkin uzun bir konuşma yaptığı görülmektedir. Karesi Milletvekili Ali Şuuri Bey’in hilafetle ilgili itirazına ilişkin olarak Seyyid Bey, hilafetin bir nevî vekâlet akdi olduğunu ve milletin müvekkil, halifenin ise onun vekili konumunda olduğunu bu konuşmasında dile getirmektedir. Şayet millet kendi işini kendi görmek niyetindeyse ve herhangi bir zâta vekâlet vermeyecekse bir vekil olarak hilafete ihtiyacı olmadığını göstermiş olmaktadır. Konu “basit bir mesele-i hukukiye” olmuştur. Demirel / Konur (haz.), s. 420-427. 26 Bozkurt, 2020, s. 188. Mahmut Esad Bey “Türk Medeni Kanunu Nasıl Hazırlandı?” isimli yazısında bu komisyonların amaçlarını eleştirmektedir. Komisyon üyelerinin temelde Türk toplumunun ihtiyaçlarına İslami esaslarla cevap verme amacında olduğunu ifade eden Bozkurt’a göre bu komisyonlar her milletin âdet ve ihtiyaçlarını ayrı olarak değerlendirmektedir; ancak Türk devletinin Batı dünyasına mündemiç medeni haklar sistemine sahip olması gerekliliği anlayışından yoksundurlar. Mahmut Esad Bozkurt, “Türk Medenî Kanunu Nasıl Hazırlandı?”, Medenî Kanunun XV. Yıl Dönümü İçin, Kenan Matbaası, İstanbul 1944, s. 7-20. 27 Türkiye Büyük Millet Meclisi Zabıt Ceridesi, 8.11.1340, Devre II, Cilt 8, s. 140. 28 Fahri Çoker, Türk Parlamento Tarihi Milli Mücadele ve TBMM I. Dönem 1919-1923 III. Cilt, Türkiye Büyük Millet Meclisi Vakfı Yayınları No: 6, Ankara 1994, s. 842.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1