353 TBB Dergisi 2025 (176) Çağatay ŞAHİN Lozan Barış Anlaşması›nda dış devletlerce tartışmaya açılan bir konudur; ancak bu iktibasın Batı hukuku ya da İslam hukuku kaynaklı yapılacağına ilişkin bu tarihlerde ortaya konmuş bir belge bulunmamaktadır. Ayrıca Türkiye Cumhuriyeti›nin İsviçre Medeni Kanunu›nu kabul ettiği tarihlerde İtalya, İspanya, Yunanistan ve Portekiz gibi pek çok Avrupa ülkesinde bugünkü anlamda bir medeni kanun olmadığının burada altı çizilmelidir.51 İsviçre Medeni Kanunu’nu tercüme etmek ve ülke şartlarına göre bazı değişiklikler yaparak kanun metnini hazırlamak üzere oluşturulan komisyonda Prof. Dr. Ebul’ula Mardin ve Prof. Dr. Vasfi Raşit Bey’in yanı sıra hukukçu milletvekilleri, Yargıtay hâkimleri, İstanbul mahkemeleri hâkimleri, hukuk profesörleri ve avukatlar bulunmaktadır.52 Bu aşamadan sonraki komisyon çalışmaları ve Meclis görüşMerkezi, Ankara 1998. Hirş’e göre Lozan Barış Görüşmeleri’nde azınlıklara ilişkin adli kapitülasyonların kaldırılması talebi bu dönemde onları kapsayan bir ulusal medeni hukuk olmadığından ötürü taraflar arası sert bir mücadelenin konusu olmuştur. Adli kapitülasyonlar ve daha özelde konsolosluk yargısının kaldırılması konusunda yaşanan uzlaşmazlıklar, bir müddet sonra mahkemelerde yabancı yargıçların istihdam edilmesi teklifine dönüşmüş ve tüm kanunlaştırma faaliyetlerinde bu yargıçlardan görev almaları istenmiştir. Bunun Türk delegasyonu tarafından reddi sonrası yabancı danışmanların görevlendirilmesi ve hükümetin azınlıklara adli güvence vermesi teklif edilmiştir. Ernst Eduard Hirsch, “İsviçre Kanunu-Türk Hukuku”. Ankara ve Lozan Arasında Avrupa Yolundaki Türkiye Üzerine Bir Derleme, (Der. M. Schweizer). Phoenix Yayınevi, Ankara 2005, s. 346. 51 Arzu Oğuz, “Türk Medenî Hukuku’nun Gelişim Çizgisi ve Karşılaştırmalı Hukukun Rolü”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Ankara 2006, C.55, S. 1, s. 195-196. Lozan’da görüşmelerin kesilmesine sebep olan adli kapitülasyon meselesinin de bu aşamada öne sürülen iddiayı destekleyici olduğu açıktır. Şimşir’in bu konudaki eserinde adli kapitülasyonlar meselesiyle ilgili komisyon görüşmelerinden görüleceği üzere Lozan’da İsmet Paşa ve Türk delegasyonu tarafından yabancı kanun alımı yoluna gidileceğine ilişkin bir beyanata rastlamak mümkün değildir. Yabancı devletlerin bu hususta yabancı yargıçlar yoluyla bir geçiş devri önermeleri ve İdare-i Adliye Beyannamesi yoluyla yabancı danışmanların dayatılması meselesini bu kapsamda değerlendirmek mümkündür. Mustafa Kemal Paşa veya Başbakan Rauf Orbay’ın adli kapitülasyonlarla ilgili yurtiçi beyanlarında da Batı hukukundan iktibas yapılacağı yolunda bir konuşma bulunmamaktadır. 22 Ocak 1923 tarihinde Bursa’da yaptığı konuşmada Mustafa Kemal Paşa’nın medeni devletlerdekine benzer biçimde kanunların iyileştirileceği yolundaki söylemi ise zaten delegasyon tarafından da dile getirilmektedir. Bu konuşma için bkz. Bilal Şimşir, Lozan Günlüğü, Bilgi Yayınevi, Ankara 2012, s. 367-368. 52 Akyol, s. 541.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1