27 TBB Dergisi 2025 (176) Mehmet Emin ÇAĞIRAN tur. Komisyonla işbirliği içinde çalışan Mekanizmaya verilen iki temel görev uluslararası insancıl hukuk ihlalleri ile insan hakları ihlalleri ve istismarlarına ilişkin delilleri toplamak, birleştirmek, muhafaza etmek ve analiz etmek ve ulusal, bölgesel veya uluslararası mahkemelerde adil ve bağımsız ceza yargılamalarını kolaylaştırmak ve hızlandırmak amacıyla dosyalar hazırlamaktır.52 Suriye Hükümeti tarafından ülkeye giriş izni verilmemesine rağmen Mekanizma bugüne kadar çok sayıda delil toplamış, değerlendirmiş ve yargılama sürecinde kullanılmaya hazır dosyalar haline getirmiştir.53 BM Güvenlik Konseyi gibi veto engeline takılma ihtimali bulunmayan Genel Kurul’un ve Genel Kurul’un bir alt organı olarak çalışan İnsan Hakları Konseyi’nin benzer mekanizmaları Gazze için kurmamış olmaları bir yargı organı olarak Divan’ın tamamen dışında ve siyasi sebeplerle açıklanabilecek bir durumdur. BM yetkili organlarının yokluğunda tedbirde öngörülen delil toplama işi “diğer araştırma organlarına” kalmaktadır. Diğer araştırma organları ifadesinin içine BM dışında herhangi bir evrensel veya bölgesel örgüt çerçevesinde kurulan veya hükümet dışı örgütler ve diğer sivil inisiyatiflerle kurulan organlar girmektedir. İsrail’in birçok hususta BM alt organları veya BM ile birlikte çalışan kuruluşları Hamas’a yardım etmekle suçladığı54 bir ortamda soykırımı araştırmak isteyen sivil kuruluşlara sıcak bakmayacağı açıktır. Bu bağlamda Divan’ın Gambiya v. Myanmar, Kanada ve Hollanda v. Suriye Davalarında benzer talepleri reddettiği ve bu tür soruşturma misyonlarının ilgili devletin rızasına tabi olması gerektiği düşüncelerinden hareketle İsrail’in egemen bir devlet olarak BM veya diğer bir kuruluşa izin vermek gibi bir zorunluluğunun bulunmadığı iddia edilmiştir.55 Dışarıdan bir uluslararası araştırma veya soruşturma komisyonunun ülke içerisinde faaliyette bulunması ilgili devletin rızasına tabidir. Fakat UAD ihtiyati tedbir olarak uluslararası komisyonların engellenmemesi yönünde bir karar almışsa devletin bu konuda artık seçme hakkı bulunmamaktadır. Esasen bu durum rıza ilkesine 52 A/RES/71/248, 21 Aralık 2016. 53 Mekanizma ile ilgili bütün bilgilere https://iiim.un.org/ internet sitesinden ulaşılabilir. 54 Oral proceedings, Israel, Verbatim Record CR 2024/28, 17 May 2024, s. 17-8. 55 Order 24 May, Dissenting opinion of Judge Sebutinde, § 26; Dissenting opinion of Judge Barak, § 30.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1