383 TBB Dergisi 2025 (176) Çağatay ŞAHİN hukuk mantığına dair eleştirilerinden Türk hukuk hayatının faydalanması gerektiğini ifade eden düşünüre göre mahkemelerin işleyişi ve adalet tatbikatını etkileyen tüm sosyolojik faktörlere hukuku teknik bir teferruat olarak görmemek için değerlendirmelerde yer verilmesi zorunludur. Bu yönde bir gelişme olarak 1925 sonrası ilk on yılda gerçekleşen lafzî yorum, 1935 sonrası ise Medeni Kanun birinci maddesi üzerinden gerek zamanın şartlarına göre yoruma gerek hâkimlerin hukuk yaratmaya daha çok ağırlık vermelerine sebep olmuştur.158 Türk yargıcı İsviçre menşeili bu kanunu uygularken yeni hayat şartlarından tamamen kopuk bir biçimde hareket edememiştir; zira toplumsal hayat şartları arasında kültürel anlamda böyle büyük farklar olması yaşayan hukuk denklemini değişkenliğe uğratmıştır. Bununla birlikte Türk kanun koyucusunun amacı zaten ülkedeki hayat şartlarını hukuk yoluyla değiştirmek olduğundan hayat şartları salt hukuku etkileyemez, hukuk da hayat şartları üzerinde bu etkiden yararlanma yoluna gidebilir.159 Modern özel hukukun merkezinde bireyin özgürlüğü ve işlem ile eylemlerinde şahsi sorumlulukla sınırlandırılması fikri yatmaktadır ancak bu hukukun temelinde kalan kavramların temelde Alman, İsviçre ve Türk kanunlarında karşılıklı sözleşme, ifa yükümlülüğü, hukuk işlem, irade beyanı gibi soyut ve göreceli ifadeler üzerinden ilerlediği söylenebilir.160 Genel düşünce ve 158 Ülker Gürkan, Hukukî Realizm Akımı, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları No:225, Ankara 1967, s. 152-153. 159 Ayrıca siyasi bakımdan İsviçre ile Türk kamu hukuku arasındaki tarihsel ayrıma dikkat çeken Hirş, ekonomik açından da bankacılık, sanayi ve işçi sınıfı arasında Türk-İsviçre hukuk düzenleri arasındaki bariz farklar olduğuna işaret etmektedir. Ayrıca kültürel ve coğrafi bakımdan yaşayış noktasında da iki farklı toplumsal hayattan bahsedilebilmesi mümkündür, tüm bu değişkenler Medeni Kanun uygulamasına başta aile ve miras hükümleri olmak üzere büyük bir etkide bulunmuştur. Hirş, 2011, s. 287-288. 160 Heper, s. 20. Code Civil’in bir diğer önemi de ekonomik gelişim açısından Fransız burjuvazisinin hızını arttıran ve ona güvence sağlayan bir kanun olmasından gelmektedir. Gerçekten de doğal hukuk ilkelerinin yasa maddeleri olarak kodifiye edildiği Fransa karşısında diğer ülkelerde feodal temelli şekilde toplumsal ağırlığa sahip aristokrasi bu girişimlerin kendi ülkelerine gelmesini önlemek amacıyla bir dizi önlem düşünmüşlerdir. İngiltere’de Burke’un Fransız Devrimi Üzerine Düşünceler eseri Savigny öncesi benzer itirazlara sahip olmasıyla dikkat çekicidir. Almanya’daki yasalaştırma girişimlerini de bununla ilişkilendirmek olasıdır. Cahit Can, Hukuk Sosyolojisinin Genel Gelişim Yönü, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Yayınları, Ankara 1996, s. 178-179.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1