31 TBB Dergisi 2025 (176) Mehmet Emin ÇAĞIRAN birleri görmezden geldiklerinden ve Divan’ın yargı yetkisinin rızaya dayalı olmasından hareketle birtakım argümanlar geliştirmiştir. Statü madde 41 1920’li yıllarda ilk kaleme alındığında devrin anlayışı gereği devletin egemenliğini sınırlayacak bir formülasyondan kaçınılmıştır. Bu sebeple “…Divan tedbir alınmasını emreder” ifadesi yerine “hangi tedbirlerin alınacağını belirtir” ifadesi tercih edilmiştir. Daha sonra tedbirleri açık bir ifadeyle bağlayıcı bir hale getirmeye yönelik değişik teklifler de Divan’ın uygulatma gücü olmadığı gerekçesiyle kabul edilmemiştir.66 BM Andlaşması’nın 94. maddesinin genel kabul gören yorumu bu görüşü destekler görünmektedir. Zira Andlaşma’nın 94. maddesinde BM üyelerinin Divan kararlarına uymamasından dolayı mağdur tarafından Güvenlik Konseyi’ne müracaat hakkından bahsedilirken genel anlamlı “decision” yerine “judgement” kelimesi kullanılmakta, yani Divan’ın verdiği her türlü karara değil sadece esasla ilgili kararlarına (hüküm) uymanın yükümlülük oluşturduğu ifade edilmektedir.67 Divan LaGrand Davasına kadar geçmiş kararlarında tedbirlerin bağlayıcılığı konusuna değinmemiş, daha ziyade ilgili tarafların tedbirlere uymamasına dair değerlendirmeler yapmıştır. Mesela, Divan Rehineler Davasında (ABD v. İran) İran’ın Amerikalı rehineleri salıvermeme kararını ve ABD’nin İran topraklarında kurtarma operasyonu düzenlemesini ihtiyati tedbir kararına aykırı davranışlar olarak nitelendirmiştir.68 Nikaragua Davasında (Nikaragua v. ABD) ve Bosna Soy66 Cameron A. Miles, Provisional measures before international courts and tribunals, Cambridge University Press, 2017, s. 274 vd.; Taslim O. Elias, The International Court of Justice and some contemporary problems - Essays on international law, Springer-Science, Business Media, 1983, s. 78-80. 67 Divan’ın ihtiyati tedbir kararları için “order” terimi kullanılırken yetki kararları ve nihai kararları “judgement” olarak ifade edilmektedir. Karar (decision) hepsi için kullanılan genel bir terimdir. 68 “Divan’ın 15 Aralık 1979 tarihli ABD Büyükelçiliği’nin derhal iade edilmesi ve rehinelerin serbest bırakılması çağrısında bulunan ihtiyati tedbirlere ilişkin kararı, ertesi gün İran Dışişleri Bakanı tarafından alenen reddedilmiş ve tüm İranlı yetkililer tarafından görmezden gelinmiştir”. “Bu sebeple Divan, hangi saikle olursa olsun, bu şartlarda girişilen bir operasyonun, uluslararası ilişkilerde yargı sürecine saygıyı zedeleyecek türden olduğunu gözlemlemek ve 15 Aralık 1979 tarihli kararının 47, 1 B paragrafında Divan’ın taraflardan birinin iki ülke arasındaki gerginliği arttıracak hiçbir eylemde bulunmaması gerektiğini belirttiğini hatırlatmak zorundadır”. United States Diplomatic and Consular Staff in Tehran, Judgment, I.C.J. Reports 1980, s. 35 ve 43.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1