Türkiye Barolar Birliği Dergisi 148.Sayı

125 TBB Dergisi 2020 (148) Muhammet ÖZEKES / Pınar ÇİFTÇİ kaçınmaya mahkûm edilmez, sadece taraflar arasındaki hukuki ilişki- nin varlığı veya yokluğu ya da tereddütlü olan içeriği tespit edilir. 48 Bu anlamıyla tespit davaları, eda ve inşaî davalardan farklı olarak maddî hukuka ait bir talep hakkının dava yoluyla ileri sürülmesi anlamına gelmez. 49 Örneğin, bir malın mülkiyetinin kime ait olduğu veya taraf- lar arasında geçerli bir sözleşmenin bulunup bulunmadığı tespit da- vasının konusunu oluşturur. Bu nedenle tespit davasında verilen hük- mün etkisi eda davasında verilen hükme nazaran oldukça sınırlıdır. 50 Ancak tespit davasının açılabileceği haller eda davasına nazaran daha geniştir. Nitekim tüm eda davasına konu hususlarda hukuki yarar var- sa tespit davası açılabileceği gibi, bir inşai hakkın da tespiti istenebilir. “... Bilindiği üzere mahkemeden istedikleri hukukî korunmaya göre davalar eda davaları, tespit davaları ve inşaî davalar olarak ay- rılmaktadır. Eda davalarında, bir şeyin yapılması, bir şeyin verilmesi veya bir şey yapılmaması istenmekte iken; inşaî (yenilik doğuran) davalar ile de var olan bir hukukî durumun değiştirilmesi, kaldırılması veya yeni bir hukukî durumun yaratılması istenir. İnşaî (yenilik doğurucu) da- vanın kabulüyle yeni bir hukukî durum yaratılır ve hukuksal sonuç genellikle bir yargı kararı ile doğar. Tespit davaları ise, bir hakkın veya bir hukukî ilişkinin var olup olmadığının yahut bir belgenin sahte olup olmadığının tespitine iliş- kin davalardır. Tespit davası, genel olarak 6100 Sayılı HMK’nın 106. maddesinde düzenlenmiş olup, bunun dışında tespit davalarını dü- zenleyen bazı özel kanun hükümleri de bulunmaktadır (Örneğin TMK m. 26, TTK m. 56/1-a). Tespit davası yolu ile mahkemeden bir hakkın veya hukukî iliş- kinin varlığı yahut bir belgenin sahte olup olmadığının belirlenmesi talep edilebilir, dolayısıyla konusunu yalnız hak veya hukukî ilişki- ler oluşturur. Bir hukukî ilişki için önemli olsalar bile maddi vakıalar (olaylar ve olgular) yalnız başına tespit davasının konusunu oluştura- mazlar (HMK m. 106/3). … 48 Pekcanıtez, s. 973 49 Kuru/Budak, s. 69. 50 Kuru/Budak, 69-70; Pekcanıtez, s. 973.