Türkiye Barolar Birliği Dergisi 148.Sayı

126 Menfî Tespit Davalarını Zorunlu Arabuluculuğa Dahil Saymanın Gereksizliği Üzerine Tespit davalarında davacının amacı ve dolayısıyla talep sonucu, bir hak veya hukukî ilişkinin varlığının ya da yokluğunun veyahut içeriğinin belirlenmesi olup, hak veya hukukî ilişkinin varlığı yahut yokluğu tespit davası açılabilmesi için yalnız başına yeterli değildir. Bundan başka, tespit davasının dinlenebilmesi (esasına girilebilmesi için), konusunu oluşturan hak veya hukukî ilişkinin var olup olma- dığının mahkemece hemen tespit edilmesinde davacının korunmaya değer güncel bir hukukî yararının bulunması gerekir (HMK m. 106/2). Bir hukukî ilişkinin hemen tespit edilmesinde hukukî yararın bu- lunması, şu üç şartın birlikte varlığına bağlıdır: 1) Davacının bir hak- kı veya hukukî durumu güncel (HMK m. 106/2) bir tehlike ile tehdit edilmiş olmalı; 2) Bu tehdit nedeniyle davacının hukukî durumu te- reddüt içinde olmalı ve bu husus davacıya zarar verebilecek nitelikte bulunmalı; 3) Yalnız kesin hüküm etkisine sahip olup cebri icraya yet- ki vermeyen tespit hükmü bu tehlikeyi ortadan kaldırmaya elverişli olmalıdır. Tespit davasında, eda davasından ve inşa “davadan farklı olarak, davacının böyle bir menfaatinin bulunduğu varsayılmaz. Tespit da- vasında davacı, kendisi için söz konusu olan tehlikeli veya tereddütlü durumun ortaya çıkaracağı zararın, ancak tespit davası ile giderilebi- leceğini kanıtlamalıdır. Çünkü tespit davası, hukukî bir durum ya da hak henüz inkâr ya da ihlal edilmeden, yani herhangi bir zarar doğma- dan açılabildiğinden, menfaatin doğmuş ve güncel olması gereğinin bir istisnası olarak ortaya çıkmıştır (Ramazan Arslan/Ejder Yılmaz/ Sema Taşpınar Ayvaz, Medeni Usul Hukuku, Ankara 2017, s. 287)”. 51 Tespit davası, Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun 106. madde- sinde düzenlenmiştir. Diğer bazı kanunlarda da tespit davasıyla ilgili hükümler yer almaktadır (örneğin, İK m. 72). Menfî tespit davası ile davacı, davalı tarafından iddia edilen bir hukukî ilişkinin mevcut ol- madığının tespit edilmesi ister. 52 “... Menfî tespit davası 2004 sayılı İcra ve İflas Kanunu’nun 72. maddesinde düzenlenmiştir. 51 HGK 22.10.2019, 2017-8-1854/1096 (Kazancı İçtihat-Bilişim Bilgi Bankası). 52 Kuru/Budak, s. 73.