Türkiye Barolar Birliği Dergisi 148.Sayı

137 TBB Dergisi 2020 (148) İbrahim ERMENEK/ Betül AZAKLI ARSLAN rın arabuluculuk yöntemi ile çözülmesinde hem başvuru hem de süre- cin yürütülmesi kural olarak ihtiyari olmakla birlikte; hukukumuzda istisnaî olarak, çözümü adli yargının görev alanına giren bazı dava- ların görülebilmesi için öncelikle arabulucuya başvuru zorunluluğu bulunmaktadır (İMK md. 3; TTK m. 5/A). Bu yol tüketilmeden dava açılması halinde açılan dava, dava şartı yokluğu nedeniyle usulden reddedilmektedir (HUAK m. 18/A/II; İMK m. 3/II). İş Mahkemeleri Kanunu’nda arabulucuya başvuru zorunluluğu- nun kapsamı doğrudan başvurucunun talep sonucu dikkate alınarak belirlenmişken, Türk Ticaret Kanunu’nda dava konusu dikkate alına- rak belirlenmiştir. İş Mahkemeleri Kanunu’nda arabulucuya başvuru zorunluluğunun kapsamının belirlenmesinde açıkça talep sonucuna işaret edildiğinden, uygulamada hangi iş uyuşmazlıklarının arabulu- cuya başvuru zorunluluğu kapsamında kaldığının tespitinde fazla bir tereddüt yaşanmadığı gözlemlenmektedir. Bu nedenle çalışmamızda İş Mahkemeleri Kanunu bakımından bir değerlendirme yapılmaya- cak olup, bu hükümlere sadece yeri geldiğinde karşılaştırma yapmak üzere başvurulacaktır. Buna karşılık Türk Ticaret Kanunu’nda arabu- lucuya başvuru zorunluluğunun kapsamının tespitinde kriter olarak dava konusunun esas alınmış olması nedeniyle, teori ve uygulamada hangi uyuşmazlıkların arabulucuya başvuru zorunluluğu kapsamın- da kaldığının tespiti bakımından ciddi sorunlar ve tereddütler ortaya çıkmıştır. Ticarî davalar bakımından hangi uyuşmazlıkların arabulucuya başvuru zorunluluğu kapsamında kaldığının tespiti noktasında or- taya çıkan tartışmalar esasen Türk Ticaret Kanunu madde 5/A’nın yorumuna ilişkin yaklaşım farklılıklarından kaynaklanmaktadır. Bu çerçevede tartışmalar, ilk olarak söz konusu düzenlemede işaret edilen dava konusu kavramının içeriğinin ne şekilde doldurulacağı; ikinci olarak da söz konusu hükmün yorumunda düzenlemenin laf- zına bağlı kalınıp kalınmayacağı noktasından yürütülmektedir. Son İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019, s. 616; Ali Cem Budak/Varol Karaaslan, Me- deni Usul Hukuku, Adalet Yayınevi, Ankara 2019, s. 443-444; Çiğdem Yazıcı Tık- tık, Arabuluculukta Gizliliğin Korunması, On İki levha Yayıncılık, İstanbul 2013, s. 8-9; İlker Koçyiğit/Alper Bulur, Ticari Uyuşmazlıklarda Dava Şartı Arabulucu- luk, Ankara 2019, s. 14.