Türkiye Barolar Birliği Dergisi 148.Sayı

145 TBB Dergisi 2020 (148) İbrahim ERMENEK/ Betül AZAKLI ARSLAN uyuşmazlık bir para alacağına ilişkin olsa bile, Türk hukukunda dava konusunun tespitinde talep sonucundan hareket edildiğinden davacı- nın usulî talepleri (tespit ve inşaî talepler) söz konusu olduğunda Türk Ticaret Kanunu madde 5/A hükmü işlerlik kazanmamalıdır. 21 Dava konusundan hareketle bir uyuşmazlığın arabulucuya başvu- ru zorunluluğu kapsamında kalıp kalmadığının değerlendirilmesinde ister iki unsurlu dava teorisi isterse tek unsurlu dava teorisi dikkate alınsın, her halde talep sonucu oldukça önemlidir. Dolayısı ile dava dilekçesi esas alınarak ileri sürülen bu görüşlerden bağımsız olarak, Türk Ticaret Kanunu madde 5/A kapsamında bir uyuşmazlığın ara- bulucuya başvuru zorunluluğu kapsamında kalıp kalmadığının de- ğerlendirilmesinde, başvurucunun açmayı düşündüğü davanın talep sonucunun niteliği oldukça önemlidir. Bu çerçevede talep sonucunun bir maddî talebe (eda hükmüne) yöneldiği hallerde uyuşmazlıklar arabulucuya başvuru zorunluluğuna tabi iken, bir usulî talebe (tespit veya inşa) yöneldiği hallerde uyuşmazlık çözümü arabulucuya baş- vuru zorunluluğuna tabi olmayacaktır. Bunun nedeni maddî hukuka ilişkin talep haklarının doğrudan bir kişiye (hasıma) yöneltilmesine rağmen, usulî taleplerin mahkemeye yöneltilmesidir. 22 Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 106 çerçevesinde tespit da- vaları, bir hakkın veya hukuki ilişkinin varlığının veya yokluğunun yahut bir belgenin sahte olup olmadığının belirlenmesine yönelik ola- rak açılan ve salt usulî talep içeren davalardır. 23 Bu nedenle, açılması düşünülen tespit talepli davalar kanımızca arabulucuya başvuru zo- runluluğuna tabi olmamalıdır. İnşaî talepler söz konusu olduğunda, inşaî neticenin mutlak ola- rak mahkeme kararına bağlı olarak ortaya çıkıp çıkmadığına bakmak 21 Aynı yönde, Atalı/Ermenek/Erdoğan-Usul, s. 772-773; Hakan Pekcanıtez/Oğuz Atalay/Meral Sungurtekin Özkan/Muhammet Özekes, İcra ve İflas Hukuku, 6. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul 2019, s. 131; Yardım M. Ertan, Tica- ri Uyuşmazlıklarda Zorunlu Arabuluculuk, (Editör: Ceyda Süral, Mehmet Ertan Yardım), Seçkin Yayıncılık, Ankara 2019, s. 123, dn. 11; Ekmekci/Ozekes/Atalı/ Seven, s.190-191; Ali Paslı, Ticari İşletme ve Ticaret Şirketleri Bakımından Zorunlu Arabuluculuğun Değerlendirilmesi: Türk Ticaret Kanunu’nun 5/A maddesinin Yorumu, Ticari Uyuşmazlıklarda Zorunlu Arabuluculuk, (Editör: Ceyda Süral, Mehmet Ertan Yardım), Seçkin Yayıncılık, Ankara 2019, s. 19-20. 22 Tanrıver-Derdestlik, s. 81. 23 Tanrıver-Derdestlik, s. 80.