Türkiye Barolar Birliği Dergisi 148.Sayı

154 İcra ve İflâs Hukuku Açısından Ticarî Davalarda Arabulucuya Başvuru Zorunluluğu (TTK m. 5/A) Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 119/I-ğ’ye göre, davacı dava dilekçesinde talep sonucunu açık bir şekilde göstermek zorun- dadır. Aynı Kanun’un madde 26/I hükmüne göre hâkim de talep so- nucu ile bağlı olup, ondan fazlasına veya ondan başka bir şeye karar veremez. Hukuk Muhakemeleri Kanunu madde 297/II hükmüne göre ise, hükmün sonuç kısmında, taleplerden her biri hakkında verilen hükümle, taraflara yüklenilen borç ve tanınan hakların, sıra numarası altında, şüphe ve tereddüt uyandırmayacak şekilde gösterilmesi gere- kir. Hukuk Muhakemeleri Kanunu çerçevesinde talep sonucuna göre davaların, eda davası (HMK m. 105), tespit davası (HMK m. 106) ve inşaî dava (HMK m. 108) şeklinde sınıflandırılmasında tek kriter dava dilekçesinin talep sonucu kısmıdır. Mahkeme, tarafların talep sonucu çerçevesinde karar vermek zorunda olmakla birlikte (HMKm. 26/I; m. 297/II); hükmün niteliğinin tespitindeki kriter tarafların talep sonucu değildir. Hükmün niteliği, tarafların her bir talebinin mahkeme kara- rında yer alan karşılığına göre belirlenir. Bu kapsamda, talep sonu- cunun niteliğine göre bir eda davası veya inşaî dava sonunda verilen karar (davanın reddi halinde) bir tespit hükmü mahiyetinde olabilir. 1. İtirazın İptali Davası İtirazın iptali davası, İcra ve İflâs Kanunu’nda (m. 67/I) düzen- lenen ilâmsız icra prosedürüne özgü bir davadır. İtirazın iptali da- vasının arabulucuya başvuru zorunluluğuna tabi olup olmadığı, bu davanın amacı, bu dava ile korunan menfaat dengesi ve bu davanın hukuki niteliği dikkate alınarak yapılmalıdır. Ayrıca itirazın iptali ile birlikte talep edilebilen icra tazminatı da bu davaların arabulucuya başvuru zorunluluğuna tabi olup olmadıklarının tespitinde dikkate alınmalıdır. İtirazın iptali davası, icra ve iflâs hukuku alanında borçlunun iti- razı ile alacaklı aleyhine bozulan menfaat dengesinin tekrar sağlanma- sı için öngörülen bir hak arama yöntemidir. Ancak bu alanda kanun koyucu, belirli belgelere sahip olmak şartıyla (İİK m. 68; m. 68/a) ala- caklıya bir alternatif imkân daha sunmaktadır. Bu imkân ise itirazın niteliğine göre, itirazın geçici veya kesin kaldırılmasıdır. İcra ve iflâs hukuku bakımından esasında hem itirazın iptali davasının hem itira- zın geçici kaldırılmasının hem de itirazın kesin kaldırılmasının amacı aynıdır. Zira her iki müessesenin de amacı, icra ve iflâs hukuku prose-