110 *eroeN Ye T]eO KiúiOere AiW g]eO KROeNsiyRnODrD KDyÕWOÕ TDúÕnÕr KOWr Ye ri ile yapılmıştır. “Âsâr-ı atîka”nın günümüz Türkçesindeki karşılığı “eski eser” olup, bu terim 1970’li yıllara kadar kullanılmıştır19. Âsâr-ı atîkanın korunması amacıyla Osmanlı Döneminde 1869, 1874, 1884 ve 1906 tarihlerinde dört nizamname hazırlanmıştır.20 13 Şubat 1869 yılında yürürlüğe giren ilk nizamname, Osmanlı Devleti’nde yapılan kazılardan çıkarılan tarihi eserlerin başka ülkelere kaçırılması üzerine ve Fransa’daki düzenlemeler örnek alınarak hazırlanmış olup, yedi maddeden oluşmaktaydı.21 Bu nizamname ile eski eserlerin yurtdışına çıkarılması yasaklanmıştı.22 Mülkiyet konusunda ise açık bir düzenleme bulunmayıp özel mülkiyet kabul edilmişti.23 1869 nizamnamesinin eski eserleri korumak bakımından yeterli gelmemesi üzerine 1874 tarihinde hazırlanan nizamnamede, yapılan kazılar neticesinde elde edilen eserlerin 1/3’ünün kazı yapanlarca alınabileceği maddesi nedeniyle yurt dışına çok sayıda eser kaçırılmıştı.24 Osman Hamdi Bey’in 1881 yılında Müze-i Hümayun müdürü olarak göreve gelmesi üzerine başlattığı çalışmalarla hazırlanan 1884 tarihli nizamnamede, tüm eski eserler devlet malı sayılmıştı.25 Osmanlı Devleti’nin son Âsâr-ı Atika Nizamnamesi 1906 tarihlidir. 1906 yılında yürürlüğe giren Âsâr-ı Atika Nizamnamesi için kısaca 1884 tarihli Âsâr-ı Atika Nizamnamesi’nin içeriği daha detaylı olarak düzenlenmiş hâlidir denilebilir.26 Bu nizamnamede de devlet mülkiyeti kabul edilmişti.27 1906 tarihli nizamname, Cumhuriyet döneminde de “Eski Eserler Nizamnamesi” adıyla ve içeriği korunarak, 1973 yılına kadar kullanılmıştır.28 19 Mustafa Önge, “Kültür Mirasını Tanımlamak İçin Türkiye’de Kullanılan İlk Özgün Terim: Âsâr-ı Atîka”, Avrasya Terim Dergisi, 2018, 6 (1): s. 9; Aydos, s. 63, dn. 6. 20 Önge, s. 11; Şükrü Ünar, “Osmanlı Devleti’nde Eski Eser Anlamının Doğusu ve Gelişimi”, Asya Studies Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2019, S. 8, s. 69; Biray Çakmak, “Osmanlı Taşrasında Âsâr-ı Atîka Bilincinin Gelişimi: Gediz Kazasında Bulunan Eski Eserler”, Cumhuriyet Tarihi Araştırmaları Dergisi, Y. 15, S. 30, Güz 2019, s. 172; Evindar Yeşilbaş/ Cüneyd Altıparmak, Uygulamaya yönelik, Disiplinlerarası Bir Yaklaşımla Kültürel Miras (Kültür Varlıkları) Hukuku, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2022s. 80. 21 Ünar, s. 70; Yeşilbaş/Altıparmak, s. 79. Bu nizamname 1869 yılının Şubat ayında yayımlanmıştır (Çakmak, s. 171). 22 Berk, s. 188; Ünar, s. 70; Yeşilbaş/Altıparmak, s. 79. 23 Berk, s. 188. 24 Berk, s. 189; Ünar, s. 71; Özel, s. 216. 25 Berk, s. 189; Aynı zamanda bu eserlerin yurtdışına çıkarılması da yasaklanmıştı (Ünar, s. 71; Çakmak, s. 172). 26 Ünar, s. 72. 27 Berk, s. 189; Ünar, s. 72. 28 Berk, s. 189; Önge, s. 12; Ünar, s. 72.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1