111 TBB Dergisi 2023 (166) Ayúe (Fe A&A5 b. Koleksiyona Kayıtlı Taşınır Kültür ve Tabiat Varlıklarında Mülkiyet 1983 tarihli Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu m. 5’te yer alan, devlete, kamu kurum ve kuruluşlarına ait taşınmazlar ile özel hukuk hükümlerine tâbi gerçek ve tüzel kişilerin mülkiyetinde bulunan taşınmazlarda varlığı bilinen veya ileride meydana çıkacak olan korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının devlet malı niteliğinde olduğu düzenlemesi, koleksiyona kayıtlı korunması gerekli taşınır kültür ve tabiat varlıklarının mülkiyetinin devlete mi yoksa koleksiyoncu kişilere mi ait olduğu sorusunu da beraberinde getirmiştir.29 İlk olarak ifade etmek gerekir ki, kültür ve tabiat varlığı kavramı ile kültür ve tabiat varlıklarının üzerindeki mülkiyet hakkı farklı kavramlardır.30 Korunması gerekli taşınır ve taşınmaz kültür ve tabiat varlıklarının mülkiyetinin devlete mi yoksa koleksiyoncu kişilere mi ait olduğu sorusu, kültür ve tabiat varlıkları kavramı ile kamu malı kavramının karıştırılıyor olmasından ortaya çıkmıştır31. Bir malın kamu malı olarak tanımlanabilmesi için malın kamu tüzel kişisinin elinde bulunması ve kamu yararına tahsis edilmesi gerekir.32 Bir mal devletin veya diğer kamu tüzel kişilerinin mülkiyetinde olsa dahi kamu yararına tahsis edilmemişse, kamu malı niteliğinde olmaz, idarenin özel malı olur.33 Özel kişilere ait mallar kamu hizmetinin asli unsuru dahi olsa kamu malı sayılamaz.34 Özel koleksiyona kayıtlı taşınırlar bakımından ne kamu tüzel kişisinin elinde bulunma ne de kamu yararına tahsis edilme unsurlarının varlığından bahsedilemez. Kanaatimizce, Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’nun 12. maddesinde yer alan, özel hukuka tâbi “gerçek ve tüzel kişilerin mül29 Özel nitelikleri dolayısıyla ayrı statüye tabi tutulan mazbut ve mülhak vakıf malları ise bu hükmün dışında tutulmuştur. Bu hususta uluslararası düzenlemelerle karşılaştırmalı bir inceleme için bkz: Kelvin D Collado., “A Step Back For Turkey, Two Steps Forward In The Repatrıatıon Efforts Of Its Cultural Property”, Journal of Law, Technology & the Internet, Vol. 5, 2014, s. 4 vd. 30 Özel, s. 216. 31 Özel, s. 224. 32 Ali Ulusoy, Yeni Türk İdare Hukuku, Ankara, 2021, s. 652; Özel, s. 224. 33 Özel, s. 224-225. 34 Turan Yıldırım/Melikşah Yasin/Nur Kaman/Eyüp Özdemir/Gül Üstün/Özge Okay Tekinsoy, İdare Hukuku, 8. Bası, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, Ekim 2021, s. 366; Özel, s. 224, dn. 45.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1