21 / 517
Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 3. Maddesi ve İndirimsiz Müebbet Hapis Cezaları
20
sı, tek başına bu cezanın “
indirimsiz
” olduğu anlamına gelmez
19
; söz
konusu cezanın
hukuken
ve
20
fiilen
infazın herhangi bir aşamasında
“
indirilebilir
” (
reducible -
compressible
)
olması, Sözleşme’nin 3. maddesi
ile uyumluluğu açısından yeterlidir. Müebbet hapis cezasının “
indiri-
lebilir”
olarak değerlendirilebilmesi için, bu cezanın başka bir cezaya
dönüştürülmesi, infazın askıya alınması, infaza son verilmesi veya
mahkûmun şartla salıverilmesi gibi yöntemlerden biri aracılığı ile iç
hukukun bu cezanın yeniden gözden geçirilmesine imkân vermesi
gerekir. Mahkeme’ye göre, müebbet hapis cezası asgari bir süre infaz
edildikten sonra (asgarî infaz süresi), şartla salıverme amacıyla ceza-
nın yeniden gözden geçirilmesinin imkân dâhilinde olduğu durum-
larda, mahkûmun her türlü serbest kalma ümidinden (
any hope of rele-
ase - tout espoir d’élargissement
) yoksun olduğu söylenemez
21
.
AİHM, bu konuda verdiği kararlarda, artık yerleşik hale gelmiş
prensipleri hatırlattıktan sonra, özellikle aleyhine başvuruda bulu-
nulan devletin iç hukukunun müebbet hapse mahkûm edilmiş kişi-
ye “hukuken” (
de jure
) ve “fiilen” (
de facto
) serbest kalma ümidi sunup
sunmadığını inceleyerek sonuca ulaşmaktadır
22
. Mahkeme, iç hu-
kukun hükümlüye
de jure
serbest kalma imkânı sunup sunmadığını
19
Özellikle bk. Kafkaris v. Kıbrıs [BD], yukarıda belirtilen, § 98; Iorgov v. Bulgaris-
tan (no. 2), yukarıda belirtilen, § 50; Schuchter v. İtalya (k.k.), yukarıda belirtilen.
Mahkeme’ye göre, Sözleşme, müebbet hapis cezasına çarptırılmış bir mahkûma,
genel olarak şartla salıverilme hakkını vermediği gibi, infazın askıya alınması
(remission) veya infaza son verilmesi (termination) sonucunu doğuracak şekilde
cezanın, idarî ya da adlî olsun, ulusal bir makam tarafından yeniden gözden geçi-
rilmesi hakkını vermese de (Kotälla v. Hollanda (Kom. kar.), yukarıda belirtilen;
Bamber v. Birleşik Krallık (Kom. kar.), no. 13183/87, 14 Aralık 1988, D.R. 59, s. 235;
Treholt v. Norveç (Kom. kar.), no. 14610/89, 9 Temmuz 1991, D.R. 71, s. 168), iç
hukukta serbest kalma imkânı veren bir sistemin varlığı, belirli bir müebbet hapis
cezasının 3. madde ile uyumluluğunu değerlendirme açısından dikkate alınacak
önemli bir unsur olarak ortaya çıkmaktadır (Kafkaris v. Kıbrıs [BD], yukarıda be-
lirtilen, § 99).
20
Vurgu özellikle yapılmıştır.
21
Hill v. Birleşik Krallık (k.k.), no. 19365/02, 18 Mart 2003; Törköly v. Macaris-
tan (k.k.), no 4413/06, 5 Nisan 2011; Schuchter v. İtalya (k.k.), yukarıda belirti-
len. Bu konuda ayrıca bk. F. Sudre, “Conditions de détention”, in F. Sudre, J.-P.
Marguénaud, J. Andriantsimbazovina, A. Gouttenoire ve M. Lavinet, Les grands
arrêts de la Cour européenne des droits de l’homme, Paris, PUF, 2011, s. 169; F.
Sudre, Droit international et européen des droits de l’homme, Paris, PUF, 2011, s.
338.
22
Kafkaris v. Kıbrıs [BD], yukarıda belirtilen, § 98; Iorgov (II) v. Bulgaristan (yukarı-
da belirtilen), § 50.