sayi115

TBB Dergisi 2014 (115)

Mehmet ÖNCÜ

tırlattıktan sonra, ilk incelemenin cezaya hükmedilen tarihten en geç

25 yıl sonra yapılması ve gözden geçirmenin daha sonra düzenli ara-

lıklarla tekrarlanması gerektiği yönünde, mukayeseli hukuk ve ulus-

lararası hukukta net bir eğilimin olduğunu da dikkatlere sunmuştur

Mahkeme’nin 25 yıllık süreye ilişkin cümlede kullandığı dil ve göz-

den geçirmenin zamanının devletlerin takdirinde olduğu yönündeki

değerlendirmesi dikkate alındığında, bu sürenin emredici değil, sa-

dece örneklendirici nitelikte olduğu anlaşılacaktır. Aksini düşünmek,

AİHM’nin bugüne kadar ortaya koyduğu uygulama dikkate alındığın-

da mümkün görünmemektedir. Ancak, “

mukayeseli hukuk ve uluslarara-

sı hukukta ilk gözden geçirmenin en fazla 25 yıl sonra yapılması ve daha sonra

periyodik olarak tekrarlanması gerektiği yönünde net bir eğilimin olduğunu

”

hatırlatmanın altında, ilk gözden geçirmenin en azından bu süreye

yakın bir tarihte yapılması gerektiği imasının yattığı da dikkatlerden

kaçırılmamalıdır.

Mahkeme’ye göre, iç hukukun yeniden gözden geçirmeye imkân

veren bir mekanizma öngörmediği durumlarda Sözleşme’nin 3. mad-

desinin ihlali,

indirimsiz müebbet hapis cezasına hükmedildiği anda

orta-

ya çıkar. Çünkü bu cezaya mahkûm olan kişi, özgür kalmak için ne

yapması gerektiğini, bu konudaki koşulları ve ne zaman talepte bulu-

nabileceğini veya gözden geçirmenin ne zaman yapılacağını, cezanın

verildiği andan itibaren bilme hakkına sahiptir. Dolayısıyla, indirim-

siz müebbet hapse mahkûm olan kişi açısından ihlalin oluşması için,

cezasının infazında belirsiz bir sürenin geçmesine gerek yoktur. Aksi-

ni düşünmek hukuksal güvenlik ilkesine (

legal certainty - sécurité juri-

dique

) ve Sözleşme’nin 34. maddesi anlamında mağdur sıfatına (

victim

status - qualité de victime

) ilişkin genel ilkelere aykırı olur

Anlaşılacağı üzere,

Vinter ve Diğerleri

kararı, yukarıda belirtilen ve

bu konuda daha önce verilen kararlardaki içtihadı teyit edici nitelikte-

dir. Bu karar, müebbet hapse mahkûm olan kişinin, infazın herhangi

bir aşamasında cezanın gözden geçirilmesini isteme hakkını ve böy-

lece bir gün

serbest kalma

ümidi

ile cezanın infazını

gerektirmekte olup,

“umut hakkı” insan onuruna saygının bir gereğidir

. Sonuç olarak,

Vinter ve Diğerleri v. Birleşik Krallık [BD], yukarıda belirtilen, §§ 117, 118 ve 120.

Vinter ve Diğerleri v. Birleşik Krallık [BD], yukarıda belirtilen, § 122.

AİHM’nin atıf yaptığı Alman Anayasa Mahkemesi’nin 1977 tarihli “Müebbet Ha-

pis Davası” (Life Imprisonment Case) ismini taşıyan kararına göre de, “müebbet