185 TBB Dergisi 2023 (167) Muhammet ÖZEKES / Uğur BULUT tespit edilen içeriği de yasağın kapsamının belirlemede bir ölçüt olarak dikkate alınabilir.20 B. İlk Derece ve Kanun Yolları Aşamasında Uygulaması Aleyhe bozma yasağının temeli olan tasarruf ve taleple bağlılık ilkeleri, sadece ilk derece yargılaması aşamasında değil, tüm yargılama boyunca, bu çerçevede kanun yolu başvurusunda ve kanun yolu aşamasında da geçerli olan ilkelerdir (m. 24/3, 26/1). Bu nedenle, aleyhe bozma yasağı her iki yargılama aşamasında da geçerlidir. Ancak, ilk derecenin ve kanun yolunun kendine özgü yargılama kurallarına ve ilgili aşamalarda verilebilecek kararlara göre farklı sonuçlar ortaya çıkarması mümkündür. Nitekim, dar ve geniş anlamda aleyhe bozma yasağı ayrımının temelinde yatan düşünce de budur. Buna göre, temyiz kanun yolu için geçerli bir karar tipi olan bozma kararına atıf olarak görülebilecek aleyhe bozma yasağı kavramındaki bozma ifadesi yerine, daha geniş bir şekilde karar kavramı ve bu kapsamda esasa ilişkin nihaî karar anlamında hüküm kavramı kullanılabilmektedir.21 Böylece aleyhe bozma yasağı, temyiz kanun yoluna özgü bir kavram olarak kullanılmakta; aleyhe hüküm verme yasağı ise, temyiz, istinaf ve ilk derece aşamasını da kapsar şekilde anlaşılabilmektedir. Her hâlükârda, aleyhe bozma yasağının şartları gerçekleşmişse, yasağın sonuçları, yargılamanın ilk derece ve tüm kanun yolları aşamasında geçerli olarak karşımıza çıkabilmektedir. Aleyhe bozma yasağının istinaf kanun yolu bakımından şartları ve sonuçları, bu aşamaya ilişkin her bir karar tipi bakımından detaylı olarak aşağıda22 incelenecektir. Ancak, burada, ilk derece ve kanun yolu aşamasında benzer şartlarda geçerli olduğunu tespit ettiğimiz aleyhe bozma yasağının, her iki aşamaya ilişkin kararın verilmesine nasıl etki ettiğine kısaca değinmeyi faydalı görüyoruz. Sadece bir tarafın kanun yolu başvurusu neticesinde yapılan kanun yolu incelemesinde, kararkonudaki görüşlerin karşılaştırmalı bir incelemesi için bkz. Ali Cem Budak, “Res Judicata in Civil Proceedings in Common Law and Civilian Systems With Special Reference to Turkish and English Law”, Milletlerarası Hukuk ve Milletlerarası Özel Hukuk Bülteni 1991, S. 1-2, s. 15 vd. Bu konudaki görüşler, aleyhe bozma yasağının kapsamını belirleme konusunda da dikkate alınabilecek niteliktedir. 20 Atalı, Aleyhe Bozma, s. 115-116. 21 Bkz. yuk. II, A. 22 Bkz. aşa. V.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1