TBB Dergisi 111. Sayı

Aşırı İfa Güçlüğü Nedeniyle Sözleşmenin Değişen Koşullara Uyarlanması

Hakim, taraflardan birinin haksız bir sözleşmeyi, sözleşmenin

uyarlanması yoluyla anlamlı ve makul bir sözleşme haline getirme

çabasına, başka bir ifade ile uyarlamanın kötüye kullanılmasına fır-

sat vermemelidir. Hakim sözleşmeyi tamamlarken doğruluk ve dü-

rüstlük kuralı kapsamında kendi fikrine göre doğru olan çözüm ile

sözleşmeyi tamamlamamalı, taraflar sözleşme boşluğunu bilselerdi

doğruluk ve dürüstlük kuralına göre neyi kararlaştırırlardı, bunu

araştırmalıdır.

Hakim ancak mevcut ve kurulmuş bir sözleşmeyi uyarlayabilir.

Taraflar arasında sözleşmenin meydana gelip gelmediği konusunda

bir ihtilaf varsa bunun uyarlama yoluyla giderilmesi mümkün değil-

dir. Objektif esaslı noktalar sözleşmenin niteliği ve türünü belirleyen

ve taraflarca uyuşma sağlanması gereken asgari unsurlar olduğundan

bu alanda yer alan bir boşluk uyarlama ile doldurulamayacaktır.

Hakim, taraflardan birini, kanunun tamamlayıcı hükümlerinde

dahi öngörülmeyen ilave yan borçlarla yükümlü kılmamalıdır. Hakim

kararı ile bir taraf lehine hak yaratmak ve sözleşme riskini bir tarafa

yüklemek mümkün olmamalıdır. Örneğin bir gayrimenkul satımında,

satıcı taşınmazın tekrar bir üçüncü kişiye satılması durumunda elde

edilecek kara katılma hususunda alıcı ile anlaşma yapmış ise, bu hak

üçüncü kişiye üst hak verilmesinde de geçerli sayılmayacaktır.

Şekle bağlı sözleşmelerde şekil şartına uyulmamış ise geçerli bir

sözleşme bulunmadığından bunun uyarlanmasından da söz edileme-

yecektir.

Sözleşmenin uyarlanma yoluyla sona erdirilmesi ya da çözülmesi

seçenekleri arasındaki tercihin TMK 2. maddesinde yer alan bağlılık

ve güven kuralının sınırları içinde, sosyal açıdan korunmayı hak eden

sözleşme tarafına bırakılmasının yerinde olacağı belirtilmektedir.

Kaplan İbrahim : Hakimin Müdahalesi, s. 109.

Kaplan İbrahim : Hakimin Müdahalesi, s. 111.

Kaplan İbrahim : Hakimin Müdahalesi, s.112.

Serozan Rona : “Karşılıklı Sözleşmelerde Baştan Dayatılmış veya Sonradan Oluş-

muş Edimler Arasında Dengesizliğin Uyarlama Yoluyla Düzeltilmesi”, Kemal

Oğuzman’ın Anısına Armağan, İstanbul 2000, s.1028.