TBB Dergisi 117.Sayı

Demokratik Rejim ve Seçim Sistemleri

446

Millet-vekili Seçimi Kanunu Tasarısı için “

Türk

sistemi” adıyla öneril-

diği gibi

, Meclis dışından da desteklenmiştir

. Aynı görüş, doktrinde

layan yarımşar aralı aritmetik dizi ile bölme” formülünü de incelemiştir. Makale-

nin “D’Hont System without Barrage, with altered Divisor” (Değiştirilmiş Bölenli

Barajsız d’Hondt Sistemi) ara başlığını taşıyan bir bölümü, –tarafımızdan yapılan

Türkçe çevirisiyle birlikte– şöyledir:

“In an interesting address delivered to the Symposium organised by the Turksh

Political Sciences Assosiation to celebrate the 100th Anniversary of the first Otto-

man Constitution, held in Ankara in April 1976, Dr. Hikmet Sami Türk put for-

ward a number of propasals for possible alteration of the d’Hont system by chan-

ging the divisor used to determine the distribution of seats in each constituency.

Among other things, Dr. Türk suggested that instead of dividing each party’s vote

by 1, 2, 3, etc., as at present, the succession 1.5, 2.o, 2.5 etc., could be used, so as to

increase the weighting in favour of the bigger parties.

Dr. Türk’s calculations suggest that, had this method been applied in 1973, no

party would have won an overall majority, but that the Republican People’s Party

would have been within twenty seats of one, which might have made coalition

building an easier task. The advantage of this proposed system is that it would be

easy to implement, since it would involve no alteration of the present constituency

boundaries and (presumably) would not necessitate a reversal of its 1968 decision

by the Connstitutional Court. …” (WilliamHale, “The Role of the Electoral System

in Turkish Politics”, International Journal of Middle East Studies, Vol. 11, May

1980, No. 3, p. 413).

“Siyasî İlimler Türk Derneği tarafından ilk Osmanlı Anayasasının 100. Yılını kut-

lamak için Nisan 1976’da Ankara’da düzenlenen Sempozyuma sunduğu ilginç

bir bildiride Dr. Hikmet Sami Türk, her seçim çevresinde sandalye dağılımını be-

lirlemek için kullanılan bölenleri değiştirmek suretiyle d’Hondt sistemini değiş-

tirebilecek bir dizi öneri ortaya koydu. Dr. Türk, diğerleri arasında, her partinin

oylarını hâlen yapıldığı gibi 1, 2, 3 vb ile bölmek yerine büyük partilerin ağırlığını

artırmak için 1.5, 2.0, 2.5 vb dizisinin kullanılmasını önerdi.

Dr. Türk’ün hesapları, eğer bu yöntem 1973’te uygulanmış olsaydı, hiçbir parti

tam bir çoğunluk kazanamamakla birlikte, Cumhuriyet Halk Partisi’nin böyle bir

çoğunluğa koalisyon kurulmasını daha kolay bir iş durumuna getirecek biçim-

de yirmi sandalye daha yakın olabileceğini gösteriyor. Önerilen sistemin avan-

tajı, mevcut seçim çevreleri sınırlarının değiştirilmesini ve (her hâlde) Anayasa

Mahkemesi’nin 1968 kararını kaldırmasını gerektirmeyeceği için, uygulanmasının

kolay olmasıdır. …” (William Hale, “Türk Siyasetinde Seçim Sisteminin Rolü”,

Ortadoğu İncelemeleri Uluslararası Dergisi, C. 11, Mayıs 1980, s. 413)

Üç Danışma Meclisi üyesinin Milletvekili Seçimi Kanunu Tasarısı için “Türk siste-

mi” önerisi ve bu konudaki tartışma ile ilgili olarak bk. Türk, age (Seçim Hukuku-

nun Temel Sorunları ve Çözüm Önerileri), s. 56-63.

(52) Siyasal bilimci eski Maliye ve Enerji ve Tabiî Kaynaklar Bakanı Doç. Dr. Deniz

Baykal, o dönemdeki seçim sistemi tartışmaları sırasında şu açıklamayı yapmıştır:

“… Koalisyon ihtiyacını ortadan kaldırmak amacıyla iki büyük partiye prim vere-

cek yöntemin oluşumunu, bu seçim sisteminin hesaplama yönteminde küçük bazı

değişikliklerle sağlamak mümkündür. Bu konuda Doç. Dr. Hikmet Sami Türk’ün

değerli bir çalışması vardır. Son seçim siste-mine [barajsız d’Hondt sistemine]

göre toplanan oylar, milletvekili sayısına dönüştürülürken, yapılan hesaplamada,

bugün olduğu gibi 1’den başlayan birer aralıklı aritmetik dizi yerine, bir buçuk-

tan başlayan ve yarımşar aralıklı bir dizi esas alınacak olursa örneğin 1977 seçim