134

218

Vergi Affından Yararlanan Mükellef için Mütalaa Geri Alınabilir mi?

GİRİŞ

Siyasi, sosyal, idari veya teknik ihtiyaçları karşılama nedenleri-

ne istinaden ülkemizde sıklıkla başvurulan bir kurum olan af, vergi

hukukunda devletin bir kısım alacağından vazgeçerek gelir kaybını

telafi etmesine odaklanmaktadır. Devlet, vergi kanunları aracılığıyla

bireyler ile arasında kamusal bir borç ilişkisi kurarken, bu ilişkinin

alacaklısı olmanın ötesinde, kuralı koyan ve uygulayan otorite sıfatını

haizdir. Dolayısıyla alacaklı devlet, özel bir borç ilişkisinin alacaklı-

sı olmanın sağladığı tasarruf yetkisinden daha fazla hak ve yetkilere

sahip olabilmektedir. Vergi affı, hukuki bir araç olarak böyle bir anla-

yışla anlam kazanır. Devletin kendi koyduğu kurallara uyulmamasına

rağmen bir telafi imkânı tanıması, cezalandırma yetkisinden kanunla

vazgeçilerek, belli şartlar altında vergi alacağı veya cezasının kısmen

veya tamamen hukuki sonuçlarıyla ortadan kaldırılması vergi aflarına

hukuki çerçeve çizer.

Diğer taraftan kavram olarak vergi affı tabirini kullanıyor olsak da

kanun koyucu bu terimi tercih etmemekte ve bu mahiyetteki kanun-

ları genelde “bazı alacakların yeniden yapılandırılması” vb. ifadelerle

çıkartmaktadır.

Böyle bir yaklaşımın af kavramının dürüst mükellef-

lerde oluşturacağı eşitlik ilkesine dair zafiyet endişelerini ortadan kal-

dırma nedenine bağlı olarak algısal bir yönlendirme olduğunu ifade

etmek yanlış olmayacaktır.

Vergi affı niteliğini haiz vergi borcu ve/veya cezaların yeniden

yapılandırılması kurumu, kapsam ve mahiyet itibariyle vergilendir-

me alanında birçok uyuşmazlığın çözümüme imkân tanımakla be-

raber önemli bir sorunu tartışma ihtiyacına vesile olmaktadır. Zira

vergi borcu ve/veya cezaların yeniden yapılandırılması adı altındaki

vergi afları genelde, vergi borcu/cezası doğumunun sebebi olma ih-

timali bulunan vergi suçlarını ve bu suçlar dolayısıyla yapılacak ceza

yargılamalarını doğrudan kapsamamaktadır. Bu halde vergi hukuku

açısından sorununu çözen ve bu konuda vergi idaresi ile bir çözüm

yolu arayan mükellef, ceza yargılamasında sanık sıfatıyla yargılanıyor

olabilmektedir. Vergi kanunlarına itaatsizlik halinde doğacak hukuki

Nihal Saban, “Vergi Suçlarında Affı Anayasa İle Sorunsallaştırmak”,

Anayasa

Dergisi

, Ankara 2001, C.18, s.455.