134

221

TBB Dergisi 2018 (134)

Ercan SARICAOĞLU

Bugün itibariyle Türk Hukuk Sistemi’nde af kavramına dair

hukuki dayanak, 1982 Anayasası m.87 ve m.104’de TBMM ve

Cumhurbaşkanı’na ait olan af yetkileriyle şekillenmektedir. Anayasa

m.87’de “… TBMM üye tam sayısının beşte üç çoğunluğunun kara-

rıyla genel ve özel af ilanına … karar vermeye yetkilidir” ifadeleri ve

m.104’de “… sürekli hastalık, sakatlık ve kocama sebebi ile belirli kişi-

lerin cezalarını hafifletmek veya kaldırmak…” ifadeleri ile af konusu,

iki farklı noktadan düzenleme altına alınmıştır. Bu halde genel ve özel

olarak nitelenen af çıkartma yetkisinin TBMM’ye ait olduğu ve bu yet-

kinin kanun biçiminde, nitelikli oy (3/5) çokluğunu (2001 yılında ilave

edilmiştir) sağlamak suretiyle kullanılabileceği belirginleşmektedir.

Genel ve özel af konusunda Anayasa, TBMM’yi iki konuda sınır-

landırmaktadır. Öncelikle Anayasa m.189’a göre münhasıran orman

suçları için genel ve özel af çıkarılamayacak ve ormanları yakmak,

yok etmek veya daraltmak amacıyla işlenen suçlar, genel ve özel af

kapsamına alınamayacaktır. Ayrıca Anayasa m.14’de ifade edilen fiil-

lerden hüküm giyenler için de af çıkartılamamaktadır.

Diğer taraftan

Anayasa’da belirlenen sebeplere bağlı olarak, sınırlı bir şekilde Cum-

hurbaşkanı tarafından cezaların hafifletilmesi veya kaldırılması müm-

kün olabilmektedir.

Hukuki dayanağını 1982 Anayasası’ndan alan affın, teori ve tek-

nik boyutlu yapısına Türk Ceza Kanunu’nda işaret edilmektedir. 5237

sayılı Türk Ceza Kanunu’nun “Dava ve Cezanın Düşürülmesi” başlıklı

dördüncü bölümünde af, davayı ve cezayı düşüren sebepler arasında

sayılmakta ve hukuki sonuçları üzerinden genel-özel af ayrımı netleş-

tirilmektedir.

“Af” kenar başlıklı TCK m.65’de şu ifadeler yer almaktadır:

“(1) Genel af halinde, kamu davası düşer, hükmolunan cezalar bü-

tün neticeleri ile birlikte ortadan kalkar.

(2) Özel af ile hapis cezasının infaz kurumunda çektirilmesine son

verilebilir veya infaz kurumunda çektirilecek süresi kısaltılabilir ya da

adlî para cezasına çevrilebilir.

Kemal Gözler, “Karşılaştırmalı Anayasa Hukukunda Af Yetkisi”,

Anayasa Yargısı

Dergisi

, Ankara 2001, C.18, s.327.