23 TBB Dergisi 2023 (167) Muhammed Ali AYDIN 5. Cumhuriyet döneminde parlamenter rejimde başbakanın giderek artan ağırlığına uygun olarak başbakanın siyasi ve hukuki yetkileri artırılmıştır. Başbakan hükümetin faaliyetlerini yönetir (m. 21). Yönetme yetkisi artık resmi olarak tanınmıştır, başbakan teamüle uygun olarak başbakanlığı üstlenir, hükümetin diğer üyelerini seçer. Anayasanın 8. maddesine göre başbakanın önerisi üzerine ve onun karşı imzasıyla birlikte cumhurbaşkanı bakanları atar. Bu sebeple ve işin doğasına uygun olarak başbakan her bakanın hükümet hiyerarşisindeki yerini belirler ve onlara başkanlık eder. İkinci olarak anayasa başbakana kabinenin diğer bakanları üzerinde gerçek ve ciddi disiplin yetkisi tanımaktadır. Başbakan cumhurbaşkanından bir bakanın görevine son vermesini isteyebilir.51 Üçüncü olarak başbakanın bakanlar üzerindeki yetkisi aynı zamanda mali alandaki yetkilerine dayanır. Çünkü hem bütçenin belirlenmesinde hem de mali yasalara uygun olarak kredilerin hacminin belirlenmesinde ve dağıtılmasında büyük bir esneklik vardır ve bu esnekliği kararnamelerle başbakan kullanır. Bunun dışında başbakanın Türkiye’deki örtülü ödeneğin muadili olan “özel fon” yetkisi vardır. Gizli kalması gereken dış operasyonların finansmanına özgülenen bu fonları başbakan kullanır.52 Hükümetin ve başbakanın yetkilerinin son dönem hükümet sistemlerinde artmış olmasına rağmen kurulmaları için meclisin çoğunluğunun desteği hâlen bir zorunluluktur. Parlamenter sistemin kurallarına göre meclis çoğunluğunun desteğini elde etmiş kişi başbakan olarak atanır, o kişi hükümeti diğer üyelerini belirler ve meclis önünde kolejyal (hükümetin tüm üyelerinin bir bütün olarak meclis önünde sorumlu olması) olarak sorumlu olurlar. Hükümet üyeleri arasında kolejyal sorumluluğa uygun olarak hükümet dayanışması vardır. Birbirlerinin eylem ve kararlarından siyasi olarak ve meclis önünde hukuki olarak sorumlu olurlar. Hükümet, milli politikayı belirler ve yürütür. Milli politikayı yürütürken devletin kamu kurum ve kuruluşlarından ve silahlı güçlerine hükmederek onlardan yararlanırlar. 51 Chantebout, a.g.e., s. 478 52 Chantebout, a.g.e., s. 480
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1