55 TBB Dergisi 2023 (167) Kadir YILDIZ masyonun tipe uygun bir tanımı da yanlış ve yanıltıcı bilginin zarar vermek amacıyla kasıtlı olarak paylaşılması ve yayılmasıdır.23 Bennett ve Livingston’un siyasi hedefleri gerçekleştirmek için yayılan ve paylaşılan haber hikâyeleri ya da kurgulanmış belgeseller tanımının da diğerleriyle paralel çizgide olduğu söylenebilir.24 Dolayısıyla bu tanımlardan yola çıkarsak dezenformasyon için de belli kıstaslar oluşturabiliriz. Bunlar: 1. Yanlış bir bilgi olmalıdır. 2. Yanlış bilgi kasten paylaşılmalıdır. 3. Belirli bir saik olmalıdır. 4. Yanlış bilgi paylaşılırken zarar verme amacıyla hareket edilmelidir. Kastın hukuki karşılığının bilmek ve istemek olduğu25 düşünüldüğünde dezenformasyon yapmak isteyen fail davranışının farkında olarak bunu gerçekleştirmektedir. Amacı zarar vermektir. Bununla beraber burada misenformasyon konusuna değinmekte fayda vardır. Şöyle ki çoğu insan yanlış ve yanıltıcı bilgiyi farkında olmadan paylaşmaktadır. Dolayısıyla bir bilgiyi yanlış veya yanıltıcı bilgi olduğunu bilmeden kasten paylaşan kişiler için dezenformasyon yerine farklı bir kavram kullanılmaktadır. Bu bilgileri kasten paylaşıyor olsa dahi bunu yapan kişilerin edimini misenformasyon terimi karşılamaktadır. İngilizce karşılığı misinformation olan misenformasyonda yanlış bilgi, içeriğinin yanlış olduğunun veya kendinin yanlış yönlendirildiğinin farkında olunmadan paylaşılmasıdır.26 Dolayısıyla dezenformasyonda aradığımız kast ile misenformasyonda bulunan kast bilginin yalan ve yanıltıcı olduğunu bilip bilmememe konusunda ayrışmaktadır. Her iki failde kasten bu bilgiyi yaymaktadır ama saikleri farklıdır. Üçün23 Hicran Özlem Ilgın, “Sosyal Medyada Dezenformasyon ve Halkla İlişkiler İlişkisi”, İletişim Çalışmaları Dergisi, 2021, C. 7, S. 2, s. 305. 24 W. Lance Bennett/Steven Livingston, “The Disinformation Order: Disruptive Communication And The Decline Of Democratic Institutions”, European Journal Of Communication, 2018, C. 33, S. 2, s. 124. 25 Veli Özer Özbek/Koray Doğan/Pınar Bacaksız, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, 11. Baskı, Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2020, s. 255. 26 Mehmet Büyükafşar, “Sağlık Mezenformasyonu: Çevrimiçi Kanallardan Yayılan Yanlış Bilgi Salgını”, Marmara Üniversitesi Öneri Dergisi, 2022, C. 17, S. 57, s. 75.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1