57 TBB Dergisi 2023 (167) Kadir YILDIZ verilmesi açısından elzemdir. Sırası gelmişken dezenformasyon yapan kişinin gerçek haberi maskelemek ya da çarpıtmak amacından çok yalan ve yanıltıcı bilgiyi yayarak insanları manipüle etme amacı vardır. Bu ince çizgi bize dezenformasyon ve yalan haber kavramının ayrımını göstermesi açısından önemlidir. Dezenformasyon kavramının sınırlarını böylece çizdikten sonra tarihsel süreçte geçirdiği aşamalara bakmak kavramın önemini anlamak açısından önemli olacaktır. Öncelikle dezenformasyon kavramı sosyal medya ile ortaya çıkmış bir kavram değildir. Dezenformasyon kavramı eski çağlardan bu yana bir araç olarak kullanılmıştır. Dezenformasyon için, Antonius’un Kleopatra ile tanıştığı Roma Dönemi’ni dahi örnek verebiliriz. Octavian tarafından, Antonius’un itibarını kirletmek için tasarlanmış bir propaganda kampanyası başlatılmıştır. Bu kara propaganda ile Octavian, Antonius’u zampara ve ayyaş biri olarak göstermektedir. Octavian; Antonius’un Kleopatra’nın her dediğini yaptığını, Kleopatra’ya olan aşkı sebebiyle dejenere olduğunu iddia etmektedir. Bu dezenformasyon sayesinde Octavianus Augustus, Roma’nın ilk imparatoru olmuştur. Bu büyük güçle Octavianus, imparatorluk yönetimini getirerek cumhuriyet sistemini ortadan kaldırmıştır.28 Bununla beraber, başka bir rivayete göre de “dezenformasyon” ifadesinin ortaya çıkışıyla ilgili kesin bir tarihin olmadığı ancak Sovyet Sosyalist Cumhuriyetler Birliği’nin kapitalizme ve kapitalist uluslara zarar vermek maksadıyla kullandığı ve Rusça “dezinformatzia” kelimesinden türetildiği ileri sürülmektedir.29 Sonuç olarak dezenformasyona tarihi açıdan bakarsak dahi yukarıda tespit ettiğimiz üç kıstasın isabetli olduğunu söyleyebiliriz. Oxford Sözlüğü tarafından 2016 yılının kelimesi olarak seçilen post-truth30 kavramı gerçeğin yerine yalanların pazarlanması ve tercih edilmesidir. Türkçeye hakikat ötesi olarak çevrilen bu kavram insanların inançları veya korkuları çerçevesinde gerçek yerine inanmak istediğini kabul etmesi üzerine kurgulanmıştır.31 Eski çağlardan bu 28 Ilgın, s. 305. 29 Hakan Irak, “Post-Truth Çağda Dijital Dezenformasyon: Covid-19 Aşı Karşıtlığı Üzerine Bir İnceleme”, Ahi Evran Akademi, 2022, C. 3, S. 1, s.120. 30 Oxford Languages, “Word of the Year 2016” , https://languages.oup.com/wordof-the-year/2016/ Erişim Tarihi: 31.12.2022. 31 Ali Fikret Aydın, “Post-Truth Dönemde Sosyal Medyada Dezenformasyon: Covid-19 (Yeni Coronavirüs) Pandemi Süreci”, Asya Studies, 2020, C. 4, S. 12, s. 78.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1