59 TBB Dergisi 2023 (167) Kadir YILDIZ den başka bir şey değildir.34 Bu bir dezenformasyon örneğidir. Dezenformasyon için oluşturduğumuz ölçütlerle test edersek öncelikle bu bir yanlış bilgidir. Bu tweeti ilk oluşturan kişi bunun planlı yakma yönteminde çekilen bir video olduğunu bilmediğini iddia edemez. Çünkü ilk montajlama aşamasında videoyu kullanırken onun ne için, nerede ve ne zaman çekildiğini bilmektedir. Dolayısıyla videonun orijiniyle paylaşım anındaki niteliği uyuşmamaktadır. Ortada yanlış bir bilgi mevcuttur. İkinci olarak, ilk kıstası sağlayan bu paylaşımın kasten paylaşılıp paylaşılmadığını tespit etmemiz gerekir. Bilerek montajlayan ve yanlış olduğunu bilerek paylaşan kişi hedefine vereceği zararı hesap ederek kasten paylaşmıştır. Aynı zamanda halk arasında endişe oluşturma saikiyle paylaşması da üçüncü ölçütümüzü sağlamaktadır. Çünkü bu durum devleti güçsüz gösterecek ve halkta korku, panik gibi duygular hakim olabilecektir. Dördüncü ve son kıstasımız olan zarar verme amacı da olmalıdır ki dezenformasyondan bahsedebilelim. Bu videoyu ilk olarak alıp montajlayan ya da başka bir içerikle paylaşan kişinin zarar verme amacının olmadığını ileri süremeyiz. Dezenformasyonu oluşturan kişi nihai olarak devleti yönetenlerin beceriksizliği üzerine bu bilgiyi kurgulamıştır. Böylece yalan ve yanıltıcı bilgilerle onların itibarına saldırmaktadır. Sonucunda halkın da galeyana gelip değişimi arzuyla istemesini sağlamayı amaçlamaktadır. Belki de meşru olmayan ve antidemokratik yollara başvurma konusunda halkı teşvik etmektedir. Her ne kadar yalan haber ve dezenformasyon kavramları birbirleriyle yüksek derecede ilişkiliyse de kanımca aralarındaki temel fark haber değeri taşıyıp taşımamalarıyla ilgilidir. Misalen Ahaber, Sabah ve The World News’ün internet web sitelerinde 03.08.2021 tarihinde yayınladıkları Türkiye’nin yangına müdahaledeki başarısını gösteren haberde referans verdikleri raporu uydurma ya da çarpıtma haber olarak tanımlayabiliriz.35 Söz konusu haberin içeriğinde paylaşılan rapor için Avrupa Orman Yangını Bilgi Sistemi 2020 tarihli rapor baz alınmıştır ancak bu raporda Türkiye’nin yangınlara müdahalede hızlı olduğunu ortaya koyan bir veri yoktur. Yalan haberler ile ilgili geliş34 Kadriye Kobak/Şuheda Soğukdere, “Sosyal Medyadaki Dezenformasyon: 2021 Türkiye Orman Yangınları Örneği”, Uluslarası Medya ve İletişim Araştırmaları Hakemli Dergisi, 2021, C. 4, S. 2, s. 174. 35 Kobak/Soğukdere, s.180.
RkJQdWJsaXNoZXIy MTQ3OTE1