397 / 485
Türkiye Cumhuriyeti’nin Simgesi: T.C.
396
17.5.1928 tarih ve 1267 sayılı Kanun’la Ankara’da Türkiye Cum-
huriyeti Merkez Hıfzıssıhha Müessesesi kuruldu. Müessese’nin kuru-
cusu, IV. İsmet Paşa (İnönü) Hükümetinin Sağlık ve Sosyal Yardım
Bakanı
Refik
Bey (
Saydam
)’dır. 30.12.1940 tarih ve 3959 sayılı Kanun’la
Müessese’nin görev, yetki ve sorumlulukları yeniden düzenlendi.
Atatürk
’ün ölümünden sonra İnönü’nün Cumhurbaşkanlığı dönemin-
de II.
Celâl Bayar
Hükümetinden sonra kurulan iki hükümetin Başba-
kanı olarak görev yapan Dr.
Refik Saydam
’ın 7/8 Temmuz 1942 günü
ölümünden sonra
12
Müessesenin adı, 10.8.1942 tarih ve 4288 sayılı Ka-
nunla “Türkiye Cumhuriyeti Refik SaydamMerkez Hıfzıssıhha Mües-
sesesi” olarak değiştirildi
13
. Yakın zamanlara kadar adındaki “Türki-
ye Cumhuriyeti” ibaresi yerine “T. C.” rumuzu da kullanılarak gelen
Müessese, yerini 30.12.1940 tarih ve 3959 sayılı Kanun’u yürürlükten
kaldıran 11.10.2011 tarih ve 663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname
ile Sağlık Bakanlığı’na bağlı bir kuruluş olarak kurulan Türkiye Halk
Sağlığı Kurumu’na bıraktı (m. 26; 58/14-b, geç. m. 3/1, 4/1,5, 8/2).
Böylece bir kalemde 83 yıllık bir Müessesenin adından hem “Cumhu-
riyet” sözcüğü, hem kurucusunun adı çıkarıldı. Bu, ülkemize büyük
hizmetlerde bulunmuş bir insana karşı değerbilmezliğin ötesinde, ge-
nel olarak Cumhuriyet değerlerinin ret ve inkârı anlamına gelen bir
olaydır.
Para karşılığında yapılan tüm işlemlerde ödeme aracı olarak kul-
landığımız banknotların ön ve arka yüzlerinde sol tarafta “Türkiye
12
Bu makale kapsamındaki görev ve hizmetleriyle Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanı
ve Başbakan Dr. Refik Saydam hakkında bk. Ana Britannica Genel Kültür Ansik-
lopedisi, C. 27, İstanbul 1994, s. 214 vd “Saydam, (İbrahim) Refik”; ayrıca Türk
Ansiklopedisi, C. XXVIII, Ankara 1980 (MEB Yayını), s. 191 “Saydam, Dr. Refik”;
Büyük Larousse Sözlük ve Ansiklopedisi, C. 20, İstanbul 1986, s. 10242 “Saydam
(Refik)”.
13
Türkiye Cumhuriyeti Refik Saydam Merkez Hıfzıssıhha Müessesesi hakkında
toplu bilgi için bk. Ana Britannica Genel Kültür Ansiklopedisi, C. 26, İstanbul
1993, s. 186 “Refik Saydam Merkez Hıfzıssıhha Enstitüsü”; Büyük Larousse Söz-
lük ve Ansiklopedisi, C. 19, İstanbul 1986, s. 9740 “Refik Saydam Merkez Hıfzıs-
sıhha Enstitüsü”.
T
ürk Ansiklopedisi, C. XIX, Ankara 1971 (MEB Yayını), s. 208’de ise şu başlık okun-
maktadır: “Hıfzıssıhha Enstitüsü: bk. Refik Saydam Merkez Hıfzıssıhha Enstitü-
sü”. Fakat bu yollamanın işaret ettiği yer olarak Türk Ansiklopedisi, C. XXVII,
Ankara 1978 (MEB Yayını), s. 257’de “Refahiye” (s. 256 devamı), “Referandum”,
“Refik Bey, Manyasî-zade” ve “Refleks” sözcükleri dışında bir bilgiye rastlanma-
maktadır. Bu, Türk Ansiklopedisi gibi MEB Yayını bir prestij ansiklopedisi için
açıklanması güç bir ciddiyetsizlik örneğidir.