TBB Dergisi 109. Sayı

TBB Dergisi 2013 (109)

Hikmet Sami TÜRK

397

Cumhuriyet Merkez Bankası” adı, ön yüzlerinin ortasında her biri-

nin tutarını gösteren rakamın altında “14 Ocak 1970 tarih ve 1211 sa-

yılı Kanuna göre çıkarılmıştır” cümlesi yazılıdır. Sözü edilen Kanun,

11.6.1930 tarih ve 1715 sayılı ilk kuruluş kanunu ile aynı adı taşıyan

14.1.1970 tarih ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası

Kanunu’dur

. 1211 sayılı Kanun’a göre Türkiye Cumhuriyet Merkez

Bankası, Türkiye’de banknot çıkarma imtiyazına tekel olarak sahip, bu

Kanunda yazılı görev ve yetkileri haiz, anonim ortaklık olarak kurul-

muş bir bankadır (21.4.1994 tarih ve 3985 sayılı Kanun’la değişik m.

1/I). “TCMB” olarak kısaltılan Banka adındaki “Cumhuriyet” sözcü-

ğü, dikkat edilirse, −“Türkiye Cumhuriyeti” ibaresinin yer aldığı ben-

zeri isim tamlamalarından farklı olarak− yalın hâliyle kullanılmıştır.

Burada “Cumhuriyet” sözcüğü, “Merkez Bankası” ibaresi önünde bir

sıfat gibi kullanıldığı için bir isim-sıfat tamlamasının tümleci duru-

mundadır.

“Türkiye Cumhuriyeti” ibaresi veya onun kısaltması “T. C.” ru-

muzu, çeşitli sosyal güvenlik kuruluşları, iktisadî devlet teşekkülleri

ve kamu kuruluşlarının ad veya unvanlarının başında da yer almak-

tadır. Örnekler: T.C. Emekli Sandığı, T. C. Ziraat Bankası; SGK olarak

kısaltılan T. C. Sosyal Güvenlik Kurumu; TCDD olarak kısaltılan Tür-

kiye Cumhuriyeti Devlet Demiryolları İşletmesi, eskiden TCK olarak

kısaltılan Türkiye Cumhuriyeti Karayolları, şimdi TCKGM veya sade-

ce KGM olarak kısaltılan Türkiye Cumhuriyeti Karayolları Genel Mü-

dürlüğü, TOKİ olarak kısaltılan T. C. Başbakanlık Toplu Konut İdaresi

Başkanlığı, PTT olarak kısaltılan Türkiye Cumhuriyeti Posta, Telgraf

ve Telefon İşletmesi, vb.

“T. C.” rumuzu, adında yer aldığı kurumun Devlete ait olduğunu

ya da –vakıf üniversiteleri gibi− Devlet kurumları ile aynı hükümlere

tâbi olduğunu gösteren bir simge (krş. AY m. 130 sf), dolayısıyla bir

kamu hizmetinin bu nitelikte bir kurumca yürütüldüğünü ifade eden

bir marka gibidir (krş. Markaların Korunması Hakkında Kanun Hük-

münde Kararname m. 5/I).

Her ikisinde de daha sonra çıkarılan kanunlarla birçok değişiklik yapılmış olan

11.6.1930 tarih ve 1715 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu ile

14.1.1970 tarih ve 1211 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu’nun

ilk metinleri için sırasıyla bk. T.C. Resmî Gazete, 30.6.1930, S. 1533, s. 9168-9172;

26.1.1970, S. 13409.