403 / 485
Usûlüne Göre Yürürlüğe Konulmuş Temel Hak ve Özgürlüklere İlişkin ...
402
Giriş
(1)
“Milletlerarası andlaşmaları uygun bulma” başlığını taşıyan
Anayasanın 90. Maddesinin son fıkrasında “usulüne göre yürürlüğe
konulmuş milletlerarası andlaşmalar kanun hükmündedir. Bunlar
hakkında Anayasaya aykırılık iddiası ile Anayasa Mahkemesine baş-
vurulamaz” denmektedir. Aynı hüküm 1961 Anayasasının 65. Madde-
sinde de (bazı sözcükler değişik kullanılsa da) yer alıyordu.
Anayasaya göre milletlerarası antlaşmaların iç hukuktaki yeri
“kanun”la eşdeğerdir. TBMM’ce kabul edildikten sonra Cumhurbaş-
kanının onayı ile tamamlanır ve yayımlanır (Any. m.104/b).
1
Anayasa’nın 90. Maddesinin son fıkrasına 07.05.2004 tarihli 5170 sa-
yılı yasanın 7. maddesiyle şu tümce eklendi. “Usûlüne göre yürürlüğe
konulmuş temel hak ve özgürlüklere ilişkin milletlerarası andlaşmalarla
kanunların aynı konuda farklı hükümler içermesi nedeniyle çıkabilecek
uyuşmazlıklarda milletlerarası andlaşma hükümleri esas alınır”.
Bu düzenlemeyle iç hukukumuzda, kurallar dizgesine göre yasa-
ların kapsamı genişletilmiş ve bazı antlaşmalar bir üstün kural olarak
benimsenmiştir. Bu fıkranın doğru anlaşılması ve uygulanması ile
“daha demokratik ve özgürlükçü bir anayasa” arayışında ileri bir aşa-
maya ulaşılmış olmaktadır.
I- Uluslararası Antlaşmaların İç Hukuktaki Yeri
Fıkrada belirtilen “temel hak ve özgürlüklere ilişkin” deyimi
Anayasa’nın “Temel haklar ve ödevler” başlıklı ikinci kısmını içer-
mektedir (m. 12-74). Anayasa’nın ikinci kısmı dört bölümden oluş-
maktadır:
a) Genel Hükümler (m. 12-16
b) Kişinin Hakları ve Ödevleri (m. 17-40)
c) Sosyal ve Ekonomik Haklar ve Ödevler (m. 41-61)
d) Siyasi Haklar ve Ödevler (m. 66-74)
1
Anayasa’da “andlaşma” yazımı benimsenmiştir. Ancak, Yazım Kılavuzu‘nda
“antlaşma”nın doğru yazım olduğu belirtilmektedir. Kurala göre söylenişle iki
yumuşak ünsüz arasındaki ünsüz sert ünsüze dönüşür. Bu nedenle alıntılarda
andlaşma’yı kullandım.