16 / 617
TBB Dergisi 2015 (120)
Mahmut GÖKPINAR
15
2-İnsan Hakları İle İlgili Kimi Kavramlar
a)İnsan Hakları, Temel Hak ve Özgürlükler, Kamu Özgürlükleri
İnsan haklarına verilen bunca öneme, kendisine yüklenen pozitif
değere
19
tüm kamusal eylem ve işlemler vesilesiyle ondan söz edilme-
sine rağmen, bu kavram ile ifade edilen hakların neler olduğu konu-
sunda görüş farklılıkları bulunmaktadır.
20
Kimi zaman, ‘insan hakları
nedir’ sorusuna karşılık değerli olduğu düşünülen insan haklarının
bir listesi verilmeye çalışılmaktadır. Liste, insan haklarının tanımı
hakkında bir ipucu verse de, kavram ile liste arasında orta seviyede
de olsa bir ayrım vardır.
21
Kimi zamanda, insan haklarının, evrensel,
geri alınamaz, devredilemez ve mutlak olduğu,
22
kişinin sırf bir insan
olması nedeniyle sahip olduğu hakların bütünü olduğu
23
ileri sürül-
mektedir. Ancak kendi başına tartışmalı olan bu özelliklerin sayılıp
sıralanmasıyla, insan hakları ortaya konulmuş olamaz. Olsa olsa, ge-
nellikle üzerinde uzlaşılan özellikler olan, evrensellik, geri alınamaz-
lık, devredilmezlik, insan olmaktan kaynaklanma ile insan haklarının
ne olduğu değil; sadece bazı özellikleri belirtilmiş olur.
24
Öğretide bu yaklaşımlar yerine insan haklarının anlamı nedir ya
da insan hakları ne tür bir düşüncedir sorusuna cevap vermenin daha
anlamlı olacağı
25
belirtilmekte ve çeşitli tanımlar yapılmaktadır: İnsan
haklarını, insan hakları biliminden hareketle tanımlayan ve İHEB ka-
leme alıp ona son halini verenlerden biri olan ünlü Fransız Hukukçu
Rene CASSIN’a göre insan hakları bilimi, “
bütünü, her insanın kişiliğinin
gelişmesi için vazgeçilmez olan hakları ve özgürlükleri belirleyerek, insan onu-
rundan hareketle insanlar arasındaki ilişkileri inceleme konusu yapan sosyal
Mahkemesi Kararları Işığında Değerlendirilmesi”,
GÜHFD
Prof. Dr. Attila Özer’e
Armağan, C.XII, Sy.1-2, 2008, s. 34.
19
Harun Tepe, “İnsan Hakları:Kavram, Kapsam ve Ölçüt”, İçinde: Disiplinlerarası
Yaklaşımla İnsan Hakları, Der.:Selda Çağlar, Beta Yayınları, İstanbul 2010, s. 2.
20
Döner, s. 19;Tepe, s. 2.
21
Jack Donelly, “Human Rights and Human Dignity: An Analytic Critique of Non-
Western Conceptions of Human Rights”, The American Politicial Science Review,
Vol.76, No.2, 1982, s. 304.
22
Bu yöndeki görüş ve değerlendirmeler için bkz. Tepe, s. 2.
23
Bu yöndeki görüş ve değerlendirmeler için bkz. Jack Donnelly, Teoride ve Uy-
gulamada Evrensel İnsan Hakları, Çev.:Mustafa Erdoğan/Levent Korkut, Yetkin
Yayınevi, Ankara 1995, s. 19.; Döner, s. 19.
24
Tepe, s. 2.
25
Donelly, Human Dignity, s. 304.