18 / 617
TBB Dergisi 2015 (120)
Mahmut GÖKPINAR
17
İnsan hakları, artık insan olmanın en temel şartı olarak kabul
edilmektedir. Bu haklara sahip olmayan bir kişi, insan olma niteliği
bakımından eksiktir. Düşünce özgürlüğü olmadığı için düşüncelerini
açıklayamayan; inanç özgürlüğü olmadığı için istediği dine inanıp ge-
reklerini yerine getiremeyen; mülkiyet hakkı olmadığı için çalışarak
kazandıklarına sahip olamayan ve diğer birçok hakkı kullanamayan
bir kişi, insan olma niteliğinden yoksundur.
35
Bu yönüyle insan hakla-
rı, herkesin sahip olduğu bir değerdir. Bir insan, belli bir işi yapması,
belli bir rolü icra etmesi veya belli görevleri yerine getirmesi dolayısıy-
la bu hakları kazanamaz. Bunlar, sadece insan olmasından dolayı ona
aittir.
36
Başka bir ifadeyle, insan hakları önceden “insan (ın) hakları”
olarak adlandırılan olgunun yeni adıdır.
37
Filozof Jacques Martin’in
belirttiği gibi: “İnsan bir kişi, bir bütün, kendisinin ve kendi eylemle-
rinin bir efendisi olması
dolayısıyla haklara sahiptir ve sonuç olarak insan,
herhangi bir amaca yönelik bir araç değildir, fakat bir amaçtır. İnsan saygı gös-
terilme hakkına sahiptir, hakların konusudur, haklara sahiptir. Bunlar, insanın
insan olması yüksek gerçeği dolayısıyla insana borçlu olunan şeylerdir.
”
38
Bütün bunlardan da anlaşılacağı üzere, insan hakları, benzer kav-
ramlar olan ve öğretide kullanılan, “kamu hürriyetleri”, “temel hak ve
özgürlükler”,
39
“medenî haklar”, “vatandaş hakları”
40
gibi kavramlar-
dan, onları da içine alan daha geniş bir anlama sahiptir
41
ve insan de-
ğerini korumayı, insanın maddî ve manevî varlığının bir bütün olarak
geliştirilmesini, hayata geçmesini amaçlayan kuralların bütünüdür.
42
35
Oktay Uygun, Türkiye’de Demokrasi ve İnsan Hakları, TODAİ Yayınları, Ankara
1996, s. 6.
36
Maurice Cranston, “İnsan Hakları Nelerdir?”, Çev.:Atilla Yayla, İçinde: Sosyal ve
siyasal Teori, Der.: Atilla Yayla, Siyasal Kitabevi, 2. Baskı, Ankara 1999, s. 314.
37
Cranston, s. 311.
38
Aktaran, Cranston, s. 314.
39
Bu tür kullanımlar için bkz. Algan, s. 23.
40
Bu tür kullanımlar için bkz. Tanör, İnsan Hakları, s. 15.
41
Algan, s. 23.
42
Esra Atalay, “Yargısal Temel Haklar”, İçinde: Prof. Dr. Şükrü Postacıoğlu’na Ar-
mağan, DEÜHFY, İzmir 1997, s. 438.; İnsan hakları, genel olarak, daha çok olması
gereken alanında kalan veya sadece platonik bildirilere geçen bir ‘ulaşılacak he-
defler programı’ olup ‘ideal bir haklar’ listesidir. Kapani, Hürriyet, s. 14.; Tanör,
İnsan Hakları, s. 15.; Atalay, Temel Haklar, s. 438.; Pozitif hükümlerden çok moral
inançlara dayanmakta olup, insanların eylemlerine rehberlik etmektedir. Nihat
Bulut, Sanayi Devriminden Küreselleşmeye Sosyal Haklar, XII Levha Yayınları,
İstanbul 2009, s. 9.; Ayn Rand, “İnsan (ın) Hakları”,Çev.:Atilla Yayla, İçinde: Sosyal
ve siyasal Teori, Der.: Atilla Yayla, Siyasal Kitabevi, 2. Baskı, Ankara 1999, s. 317.