125

393 / 417

Geri Kabul ve Vize Serbestisi Anlaşması 392
nedenlerle maruz kaldıkları baskılar, yaşam ve özgürlüklerine yönelik
hayati tehditler, bu kimselerin başka ülkelere göç etmelerine neden ol-
muştur ve olmaya devam etmektedir.17 Her devlet 1993 Viyana Dekla-
rasyonu ve Eylem Planı’na18 göre temel hak ve özgürlükleri korumakla
yükümlüdür.19 Ağır insan hakları ihlalleri, politik hakların tanınma-
ması ve temel hak ve özgürlüklerin evrensel ölçütte korunmaması da
mültecilik için bir başka önemli etmen olarak ortaya çıkmaktadır.
1950-51’de BM Mülteciler Yüksek Komiserliği’nin kurulması ve
Mültecilerin Hukuki Durumuna İlişkin 1951 Cenevre Sözleşmesinin
kabul edilmesi “mültecilerin uluslararası” hukuk düzleminde korun-
ması bir dönüm noktası olmuştur.20 Sözleşme, bu sözleşmeyi imzalayan
ülkeler açısından bağlayıcılık yükümlülüğü getirmektedir.21 Türkiye
sözleşmeyi 29 Ağustos 1961 tarihinde, 359 sayılı Kanun’la onaylamış-
tır.22 Ayrıca 1951 Cenevre Sözleşmesine ek 1967 tarihli Protokol ile Söz-
leşmedeki “coğrafi ve zaman” sınırlamaları kaldırılmış ve böylece Söz-
leşmede uluslararası koruma fikri daha evrensel boyuta taşınmıştır.23
Türkiye, 1967 Protokolünü 1 Temmuz 1968 tarihinde onaylamış ancak
Cenevre Sözleşmesi ile düzenlenen coğrafi sınırlama ilkesini24 sürdür-
meyi seçmiştir.25 Türkiye şu anda Avrupalı ve Avrupalı olmayan mül-
teciler arasında bu ayrımı etkin bir şekilde uygulayan tek ülkedir.26 De-
vamla, Türkiye’de bu kavramlar 2014 tarihli, 6458 sayılı Yabancılar ve
Uluslararası Koruma Kanunu’nda düzenlenmiş durumdadır.27 Ayrıca,
5683 sayılı Yabancıların Türkiye de İkamet ve Seyahatleri Hakkında
Kanun ile 5682 sayılı Pasaport Kanunu’nda da mültecilerin hukuki du-
rumuna ilişkin bazı ikincil hükümler de bulunmaktadır.28
17 Mesut Hakkı Caşın, “Modern Uluslararası Hukukun Temel Esasları”, Legal İstan-
bul 2013, S.1373.
18 Bkz. 1993 Viyana Deklarasyonu ve Eylem Planı.
19 Ademola Abass, “International Law, Text, Cases and Materials” Oxford Press
2012, S. 676.
20 Çiçekli, 2009, S.15.
21 Thomas Musgrave, “Refugees”, in; “Public International Law, an Australian Pers-
pective”, Edited by Sam Blay/Ryszard Piotrowicz/B. Martin Tsamenyi, Oxford
Press, Melbourne 1997, S. 302.
22
23 Çiçekli, 2009, S.15.
24 Protokolün 7. Maddesi.
25 Caşın, 2013, S.1385. Bkz. ayrıca Nazlı Töre, “Uluslararası Göç Hukuku”, Turhan
Kitabevi Ankara 2016, S.93.
26
27 Bkz. 2014 tarihli, 6458 sayılı Yabancılar ve Uluslararası Koruma Kanunu.
28 Caşın, 2013, S.1385.