397 / 417
396
“İstisna Hali” Üzerinden Bir Egemenlik Kavramı Tartışması
yoktur). Bu deyiminin şu iki karşıt anlamı barındırdığını söyler Agam-
ben: “Zorunluluk hiçbir yasa tanımaz”, “zorunluluk kendi yasasını ya-
ratır.” Bu her iki durumda da, zorunluluk halinin meşruluğu, istisna
halini meşru kılmaya yetmektedir.
50
Agamben, Gratianus’un Decretum yapıtından yola çıkarak “zo-
runluluğun yasası yoktur” deyiminden iki anlam çıkarır. İlkinde şu
anlam ortaya çıkmaktadır: “Bir şey zorunluluktan ötürü yapılıyorsa,
yasal olarak yapılıyor demektir, çünkü hukukta zorunluluk yasal ol-
mayanı yasal hale getirir. Keza zorunluluğun yasası yoktur.”
51
Diğer
bir durumda ise zorunluluk, “yasal olmayanı yasal kılmaktan çok,
belirli tek bir vakıada bir istisna yoluyla bir ihlalin haklı gösterilmesi
işlevini görür.”
52
Burada zorunluluk hali istisna hali kuramıdır esasen.
Bu istisnaya bağlı olarak hukuk askıya alınmamakta, yalnızca tekil bir
örnek yasaya uyma zorunluluğu dışında bırakılmaktadır.
Agamben’e göre Ortaçağ istisnası bu şekilde hukuk sisteminin bir
dış olguya açılmasının temsil edilmesi iken; modern istisna hali, istis-
nanın kendisini hukuk düzenine katma, olgu ile hukukun örtüştüğü
bir belirsizlik alanı yaratma girişimindedir.
53
Ortaçağ’da geçerli olan
zorunluluk yasasının zorlayıcı gücünü yitirdiği tekil bir durumu ta-
nımlaması ilkesi modernlerle birlikte tersine çevrilmiş, zorunluluk hu-
kuk düzenine dâhil edilmeye ve yasanın gerçek bir ‘hali’ olarak sunul-
maya başlamıştır.
54
Öyle ki zorunluluk adeta yasanın nihai temeli ve
kaynağını oluşturan ilke haline getirilmiştir. Bu durum hem bir devle-
tin bu yolla ulusal çıkarlarını başka bir devlete karşı haklı göstermeye
çalışması hem de yasa hükmündeki kararnamelerin geçerliliğin temeli
olarak zorunluluğu görmek bakımından geçerlidir.
55
Agamben’e göre istisna halinin zorunluluk haliyle açıklanması
ciddi açmazlara yol açar. Neyin zorunlu olduğu, bir kere her şeyden
önce öznel bir değerlendirmeyi gerekir. Bu da ulaşılmak istenen amaç-
la bağlantılıdır ve bu amacı herkesin isteyip istemediği muammadır.
“Zorunluluğa başvurma ahlaki ya da siyasal (ya da, her durumda hu-
50
Agamben, İstisna Hali, s. 34.
51
Agamben, İstisna Hali, s. 34.
52
Agamben, İstisna Hali, s. 35.
53
Agamben, İstisna Hali, s. 36.
54
Agamben, İstisna Hali, s. 36.
55
Agamben, İstisna Hali, s. 37.