23 / 465
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Yetki Sözleşmesi
22
ta şirketi karşısında hizmet alan kişi güçsüz konumdadır. Böyle bir
hukukî ilişkide tüketicinin sözleşmenin hükümlerini karşılıklı görüş-
me yoluyla belirlemesi mümkün değildir. Bu kişi, sadece hazırlanmış
sözleşmeyi kabul etmek veya etmemek arasında bir tercihte bulunabi-
lecektir. Bu güne kadar çoğu zaman genel işlem şartları içeren sözleş-
menin içinde yetki şartı da yer almaktaydı. Tüketici, çoğu zaman böyle
bir sözleşmeyi imzalamakla aslında bir mahkemenin yetkisini kabul
ettiğinin farkında bile olmuyordu. Uyuşmazlık çıktığında ise davacı,
kendisi için daha elverişli yerdeki mahkemede, ancak belki de davalı
için elverişli olmayan (ulaşım, konaklama vs.) bir yerdeki mahkeme-
de dava açabilmekteydi. Bu durumlarda zayıf konumda olan kişilerin
güçlü tarafa karşı korunması amacıyla böyle bir düzenleme getirilmiş-
tir
43
. Tacirler, özellikle bankalar ve sigorta şirketleri gibi kuruluşlar tü-
ketici karşısında ekonomik olarak daha güçlüdür. Kamu tüzel kişileri
ise, kamusal otoriteyi kullanmaları sebebiyle sözleşmenin diğer tarafı
karşısında güçlü konumdadır. İşte kanun koyucu bu güç dengesizliği-
ni dikkate alarak zayıf konumda olan tarafı korumak amacıyla yetki
sözleşmesi yapabilecek kişilerde sınırlama getirmiştir.
Buna karşılık tacirler veya kamu tüzel kişilerinin aralarında yap-
tıkları sözleşmede yetkilendirmenin anlamını doğru bir şekilde tahmin
etmek ve bunu duruma göre reddetmek için yeterli derecede ticarî ba-
sirete ve hukuk tecrübesine sahip oldukları, ayrıca bu kişilerin uzak bir
mahkeme yerinde de haklarını savunmaya muktedir oldukları kabul
edilmiştir
44
. Bu kişilerin kendi aralarında eşit konumda oldukları ve
kendi menfaatlerini koruyabilecekleri varsayılmıştır
45
. Kanun koyucu
korunmaya ihtiyacı olduğunu varsaydığı kişiler açısından bir sınırla-
ma getirmiş, tacirler veya kamu tüzel kişileri için ise böyle bir koruma
hükmüne gerek görmemiştir
46
. Ancak sözleşmenin tarafları tacir ya da
kamu tüzel kişisi değilse ticarî basirete veya hukuk bilgisine (örneğin
avukat, noter, muhasebeci) sahip olsa bile yetki sözleşmesi yapamaz
47
.
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’nun kişi bakımından getirdiği sı-
nırlama, özel hukukun ruhuna ve sözleşme serbestisi ilkesine aykırı
43
Pekcanıtez/Atalay/Özekes, s.128.
44
Stein/Jonas, s.671.
45
Pekcanıtez/Atalay/Özekes, s.128.
46
Stein/Jonas, s.670.
47
Stein/Jonas, s.671.