21 / 465
Hukuk Muhakemeleri Kanunu’na Göre Yetki Sözleşmesi
20
mahkeme önünde dava açma ya da açmama şeklinde bir yükümlülük
getirmemekte, aksine bu mahkemenin yetkili olması ya da yetkisiz ol-
ması sonucuna götürmektedir
34
.
Günümüzde hâkim olan anlayışa göre, bir sözleşmenin hukukî
niteliğinin belirlenmesi için sözleşmenin aslî ve doğrudan etkileri-
ni meydana getirdiği alan esas alınmalıdır
35
. Sözleşmelerin etkilerini
meydana getirdiği alana bakmaksızın, sözleşmelerin hukukî niteliği-
nin belirlenmesi yanıltıcı olacaktır
36
. Zira, ancak sözleşmeyle ortaya
çıkması hedeflenen etkiler sözleşmenin hukukî niteliği hakkında be-
lirleyici olabilir
37
. Sözleşmenin etkileri, usûl hukuku alanında meyda-
na geliyorsa usûl sözleşmesinin; sözleşme maddî hukuk etkileri do-
ğuruyorsa, maddî hukuk sözleşmesinin varlığından bahsedilecektir
38
.
Hem maddî hukuk alanında hem de usûl hukuku alanında etkilerini
gösteren sözleşmelerde, sözleşmenin asıl etkilerini doğrudan doğruya
hangi alanda meydana getirdiği önemli olacaktır. Yoksa sözleşmenin
asıl etkileri dışında ortaya çıkan yan etkiler hukukî niteliğin belirlen-
mesinde ölçüt olamayacaktır
39
.
Kanaatimizce yetki sözleşmesi aslî ve doğrudan etkilerini usûl
hukuku alanında meydana getirdiğinden usûl hukuku karakterli söz-
leşmelerdir. Usûl hukuku alanında düzenleme olmaması sebebiyle
maddî hukuk kurallarının yetki sözleşmesine uygulanması mümkün
olabilir. Ancak bu, yetki sözleşmesinin maddî hukuk sözleşmesi ol-
duğu anlamına gelmez
40
. Ancak bu sözleşmelere Borçlar Kanunu hü-
34
Stein/Jonas, s.687.
35
Schiedermair, s.33; Hellwig, Hans-Jürgen, Zur Systematik des zivilprozessrecht-
lichen Vertrages, Bonn 1968, s.40. Rinck, Ursula, Parteivereinbarungen in der
Zwangsvollstreckung aus dogmatischer Sicht, Diss., Frankfurt am Main 1996,
s.43; Bohn, Karlheinz, Vollstreckungsausschliessende Vertraege, Diss., Frankfurt
1955, Diss., s.42; Alangoya, Yavuz, Medeni Usul Hukukumuzda Tahkimin Niteliği
ve Denetlenmesi, İstanbul 1973, s.40-41; Taşpınar, Sema, Medeni Yargılama Hu-
kukunda İspat Sözleşmeleri, Ankara 2001, s.73; Rosenberg/Schwab/Gottwald,
s.419; Brox, Hans/Walker, Wolf-D, Zwangsvollstreckungsrecht Köln 1996, s.126;
Schilken, Eberhard, Anmerkung zu BGH JR 1992/7, s.283; Stein/Jonas, s.687.
36
Schiedermair, s.33; Bohn, s.21; Rinck, s.43.
37
Hellwig, s.40.
38
Schiedermair, s.39.
39
Pekcanıtez/Atalay/Özekes, s.179; Hellwig, s.41; Schiedermair, s.37; Bohn, s.15.
40
Pekcanıtez/Atalay/Özekes, usûl sözleşmelerini, gerçek usûl sözleşmeleri,
usûl hukukuna ilişkin yan etkisi bulunan maddî hukuk sözleşmeleri ve karma
sözleşmeler olmak üzere üçe ayırmaktadır. (Pekcanıtez/Atalay/Özekes, s.181).