349 / 505
Uluslararası İnşaat ve İş Ortaklığı Sözleşmelerinden Kaynaklanan Uyuşmazlıkların ...
348
FIDIC tarafından 1999 yılında yayınlanan 5’inci baskı yeni
kırmızı,sarı ve gümüş renkli kitapların (genel ve özel şartnamelerin),
diğer bir deyişle standart sözleşme formlarının, geçmişte olduğundan
daha fazla olarak inşaat riskini müteahhite yüklediği görülmektedir.
Ancak Asya, Afrika ve Latin Amerika ülkelerinin çoğunda halen 1987
yılında yayınlanan 4’üncü baskı kırmızı kitap, inşaat sözleşmelerinin
hazırlanmasında ve uluslararası ihalelerde yaygın olarak kullanıl-
makta olup; yeni baskı FIDIC tip şartnamelerinin bu eski baskı ver-
siyonunun tamamen yerini almasının biraz daha zaman alacağı anla-
şılmaktadır.
Modern bir ihale sistemi, başvuran isteklilerin etkili bir ön yeter-
lilik değerlendirrnesine alınmasıyla başlamalı ve yüksek kaliteli ihale
dökümanlarına dayanan bir ihale prosedürü ve işveren ile müteahhit
arasında gelecekteki muhtemel riskleri adil olarak dağıtan dengeli söz-
leşme şartları ile devam etmelidir.
İnşaat projelerine ilişkin uyuşmazlıkların hızlı, hatta mümkün-
se çıktığı anda şantiyede çözülebilmesini temin edebilecek alternatif
uyuşmazlık çözüm mekanizmalarına, özellikle de uluslararası inşaat
projelerinde inşaat sanayinin özel ihtiyacı bulunmaktadır.
Günümüzdeki uygulamada ihracat kredisi sigortası şirketlerinin
sağladığı sigortaların kapsamı politik ve ticari riskler ile sınırlı olup;
çevresel, sosyal ve kültürel riskleri azaltma kapasiteleri ihmal edile-
bilir düzeydedir. Geleneksel inşaat faaliyeti, işverenlerin ve onların
müşavir mühendislerinin belirlediği teknik kriterlere ve şartlara daya-
nan talimatları yerine getirdiği için, müteahhitin inşaat işinin çevresel
boyutlarını etkileme kapasitesi, üçüncü taraflar tarafından hazırlanan
ihale dökümanları ve dizaynlar (çizimler) ile inşaatın yapılmakta ol-
duğu yabancı ülkedeki ulusal mevzuat ile sınırlıdır.
Haziran 2003’de dünyanın en büyük ve en ünlü özel finans ku-
ruluşlarından bazıları Ekvador Prensiplerini kabul etmişlerdir. Bu
yol gösterici prensipler, kredi veren kuruluşların finanse ettikleri
inşaat projelerinin sosyal açıdan sorumlu ve çevresel açıdan sakın-
casız gelişmesini garanti etmeyi amaçlamaktadır. Nitekim, Avrupa
Uluslararası Müteahhitler Birliği Genel Kurulu’nun 15 Nisan 2004
tarihinde İstanbul’daki konferansının konusunun “İhracat Kredi
Sigortası ve Proje Finansmanında Çevresel ve Sosyal Standartlar”