TBB Dergisi 111. Sayı

Türk Vergi Sisteminde Gider Pusulası Uygulaması

238

Nitekim Türk vergi sisteminin işleyişi de mükellef odaklı bir yapı gös-

termektedir.

Türk vergi sistemi ana kurgusu itibariyle beyan esasına dayan-

maktadır. Beyan esasına dayalı vergilemede ise mükelleflere önemli

görevler ve yükümlülükler düşmektedir. Bu yükümlülükler Vergi

Usul Kanunu’nda (VUK) belirtilmekle birlikte; maddi ödev olan vergi

borcunu ödemek ile defter ve belge düzeni, bildirimler, kayıt düze-

ni, muhafaza ve ibraz ödevi gibi başlıca şekli ödevler bulunmaktadır.

Vergi borcunun zamanında ve eksiksiz ödenmesi açısından, defter tut-

ma ve belge düzeni, mükellefin ödevleri içinde bir bakıma vergilendir-

me sürecinin temelini oluşturmaktadır. Defter tutma ödevi, sağlıklı ve

doğru belgelendirme ile bir bütün oluşturmaktadır. Nitekim, sistemde

vergiye konu işlemlerin eksiksiz ve doğru kavranabilmesi ve vergi-

lendirmenin sağlıklı yapılabilmesi belgelendirmeye ve belge düzenine

bağlı olmaktadır.

VUK’da ifade edilen ve düzenlenmesi zorunlu olan belgelerden

birisi de gider pusulasıdır. Kanun’un 234. maddesi uyarınca, birinci

ve ikinci sınıf tüccarlar, kazancı basit usulde tespit edilenler, defter

tutmak mecburiyetinde olan serbest meslek erbabı ve çiftçilerin; ver-

giden muaf esnaftan yapacakları mal ve hizmet alımları ile birinci ve

ikinci sınıf tüccarların, zati eşyalarını satan kimselerden satın aldıkları

mallar için gider pusulası düzenlemesi öngörülmüştür. Gider pusu-

lası, fatura düzenleme yetkisine haiz olmayanların gerçekleştirdikleri

işlemlerde fatura hükmünde olan ve fatura yerine geçen bir belgedir.

Her ne kadar Kanun lafzında gider pusulası uygulamasının vergiden

muaf esnafa yönelik olarak kapsamı daraltılmışsa da Maliye Bakanlığı,

kendisine verilen yetki doğrultusunda tebliğler aracılığıyla gider pu-

sulasının uygulama alanını genişletmiştir.

I. GİDER PUSULASI VE KAPSAMI

Çağdaş vergi sistemlerinin işleyişi, mükelleflerin tutacakları ka-

yıtlara dayanmakta olup, vergi matrahlarının tespitinde dayanakların,

vergi idaresince tutulacak kayıtlardan mükelleflerin tutacakları kayıt-