419 / 521
418
lerle karşılaşabilmekteyiz. Gözle görülebilir davranışlar ve gelişmeler
objektif olarak dıştan incelenebilmektedir. Ancak zihinde meydana
gelen olaylar, duygular, iç yaşantılar da önemlidir. Bunlar doğrudan
doğruya başkası tarafından gözlenemez, kısmen bedene yansır. Bu öz-
nel yaşantılar doğrudan doğruya olmasa bile bedene yansıdığı ölçüde
(dolaylı olarak) incelenebilir. Ancak kişi istediği zaman bu iç duyuş ve
düşüncelerini geniş ölçüde gizleyebilir. Ayrıca aynı belirti her zaman
aynı duyguları yansıtmayabilir. Örneğin soğuktan, korkudan veya öf-
keden titreyebiliriz. Bu nedenle dış gözlem yolu ile her zaman doğru
bilgiler edinmemiz mümkün olmayabilir. Böylece bireyin sadece göz-
lenen davranışlarını inceleyerek onun iç yaşantısı hakkında sonuçlara
varmak yanıltabilir. Kıskanmak, hoşlanmak ve kederlenmek gibi duy-
guların en önemli niteliği öznel oluşudur. Bunlar ancak insanın kendisi
tarafından doğrudan doğruya incelenebilir. Bundan ötürü iç yaşantıları
incelemek söz konusu olduğu zaman neler duyduğunu insanın kendi-
sine sormak bir araştırma yoludur. Bu tür içsel olaylara ilişkin en ge-
çerli bilgi kaynağı kişinin kendisidir. Bireyin kendi kendini incelemesi
iç gözlemdir. İç gözlem metoduna bazı itirazlar elbette bulunmaktadır.
Objektif ve bilimsel sonuçlara varabilmek için bir olayın birçok kimse-
ler tarafından görülüp incelenmesi gerekir. Oysa iç gözlemde inceleyen
ve incelenenin aynı kişi olması bu yolla elde edilen bilgilerin sonuçla-
rına gölge düşürmekte, yeterli sayılmamaktadır. Ayrıca iç yaşantıları
için bilgisine başvurduğumuz kişi isterse bizi aldatabilir. Dolayısıyla
bu eleştirmenin haklı yanları vardır. Ancak bazı önlemler alınabilir. Ör-
neğin uzman, mesleki yöntemler kullanmak sureti ile güven ortamını
sağlayarak kişinin içinden geçenleri aktarmasını sağlar.
Görüşmeye başlarken tanışma, uzmanın açıklama ve bilgilendir-
mesi önem taşımaktadır. Görüşmenin amacı, süresi, sınırları, riskleri
konusunda bilgilendirme yapılmakta, uzmanın ve görüşme yapılan
kişinin karşılıklı beklentileri ve özellikle gizlilik hakkı ve gizliliğin an-
lamı gibi tüm gerekli ayrıntılar açıklanmakta, gizli bilginin başkaları
ile paylaşılmayacağı konusunda anlaşma sağlanmaktadır. Ayrıca orta-
mın taraf olma ve çekişme ortamı olmadığı anlatılmakta, isteksizlikleri
durumunda özü ve kapsamı hakkında bilgi verilerek, reddetme hakkı-
nın sonuçları konusunda aydınlatılmaktadır.
Görüşmeler eşlerin kendilerini, ilişkilerini, evlilik birliğini gözden
geçirme fırsatı sağlamakta, farkında olmadıkları pek çok ayrıntıyı gö-