Sayi126

TBB Dergisi 2016 (126)

Tolga AKAY

381

bakmaya yetkili sayılırdı.

Davanın taraflarının birinin yabancı, diğe-

rinin Osmanlı vatandaşı olması durumunda ise yetki Osmanlı mahke-

melerine aitti.

Alamet-i farika Nizamnamesinde ise kapitülasyonlar

dikkate alınmayarak, ortaya çıkacak her türlü dava için Osmanlı mah-

kemeleri yetkilendirilmiştir. Nizamnamenin 6. maddesine göre;

“tebaa-i ecnebiyeden olub memalik-i devlet-i âliyede sanayi ve

ticaret ashabı bulunanlar dahi kendi imalatına veyahut eşya-ı tica-

riyelerine mahsus bir alamet-i farika ittihazı hakkında işbu nizam

ahkâmına riayet eyledikleri halde bunun havi olduğu menafi ve temi-

nata nail olarak bu babda vuku’ bulacak davaları tarafeyn ecnebi olsa

bile on birinci maddede gösterildiği üzere işbu nizamnameye tevfikan

mehakim-i devlet-i âliyede rü’yet olunacaktır”

denilerek konsolosluk mahkemeleri devre dışı bırakılmıştır. Bu

yeni durum ise İngiltere, Rusya, Fransa, Belçika ve Almanya sefaretle-

rinin 1894, 1895 yıllarında tekerrür eden itirazlarına neden olmuştur.

Hatta henüz 1893 yılında, itirazlardan önce, İtalyan ve Alman vatan-

daşı iki üretici arasında cereyan eden davada Alman Konsolosluğu,

mahkemeyi tanımadığı gerekçesiyle mahkemeye tercüman gönder-

memiştir.

Avrupa devletlerinin itirazlarına Adliye Nezareti, Osmanlı

Devleti’nin, sınai mülkiyet haklarının himayesini temin eden 1883 Pa-

ris Sözleşmesi ile 1891 yılına ait yine aynı içerikli Madrid Sözleşmesi-

ne taraf olmadığını, dolayısıyla uluslararası kanun ve jüri heyetlerinin

Osmanlı mahkemelerine herhangi bir tesirinin olmayacağı şeklinde

yanıt vermiştir.

Bu bağlamda Osmanlı makamları Alamet-i Farika

Nizamnamesinden doğan hak ve sorumluluklardan doğan davalar ile

kapitülasyonları ayrı tutmuştur.

Belkıs Konan, “Osmanlı Devleti’nde Yabancıların Kapitülasyonlar Kapsamında

Hukuki Durumu”, Ankara Üniversitesi SBE, Ankara 2006, Kamu Hukuku ABD,

(Yayınlanmamış Doktora Tezi), s. 141.

Nevin Ünal Özkorkut, “Kapitülasyonların Osmanlı Devleti’nin Yargı Yetkisine

Getirdiği Kısıtlamalar”,

Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi,

C. 53, S. 2,

2004, s. 90.

BOA, HR. HMŞ. İŞO, Dosya No: 94, Gömlek No: 23, 27.T.1327.

BOA, HR. TO, Dosya No: 144, Gömlek No: 118, 08.11.1893.

BOA, HR. HMŞ. İŞO, Dosya No: 94, Gömlek No: 23, 27.T.1327. “sefaretlerin ni-

zamname ahkamından işlerine gelmeyenleri adem-i kabul ile menfaatlerine mu-

vafık olanlardan istifade etmek istediklerine delalet etmekde olduğundan…”.