dergi 132

TBB Dergisi 2017 (132)

Abdulkadir KARAARSLAN

Ceza muhakemesi hukukunda, hükmün kesinleşmesinden sonra

başvurulabilecek üç tür olağanüstü kanun yolu bulunmaktadır. Bun-

lar Yargıtay Başsavcısının itirazı, yargılamanın yenilenmesi ve kanun

yararına bozma yollarıdır. AYM önüne taşınan bireysel başvurularda

bu kanun yolları başvurucuların doğrudan erişimine açık olmaması

nedeniyle ulaşılabilir olarak kabul edilmemektedir. Dolayısıyla tüke-

tilmesi gerekmemektedir.

Hukuk ve idari yargılamalarda ise bireysel

başvuruda tüketilmesi gerekli olmayan olağanüstü başvuru yolları ka-

nun yararına temyiz ve yargılamanın yenilenmesidir.

3. Etkisiz Başvuru Yollarının Tüketilmesinin Gerekli Olmadığı

Başvurucunun tüketmesi gerekli olduğu başvuru yollarının etkili,

yani ihlal iddiasını gidermeye elverişli olması gerekmektedir. Bir hu-

kuk yolunun etkili olup olmadığının tespiti başvuru konusu olayın ve

ihlali iddia edilen temel hakkın niteliğine göre değişiklik gösterebil-

mektedir.

Etkililik açısından hukuk yolunun mutlaka başarıya ulaştı-

ran bir yol olması zorunluluğu bulunmamaktadır. Etkili başvuru yolu,

genel olarak bir bireyin karşılaştığı herhangi bir hak ihlali karşısında

söz konusu hukuksuzluğun giderilmesi için yetkili bir merci veya ma-

kama başvurabilme ve etkili bir karar alabilme hak ve yetkisini ifade

AYM Kararları, 2013/6576 (Zeki Bingöl (2)), par.57, 2015/144 (Hidayet Karaca),

par.59, 2012/239 (Ramazan Aras).

Anayasa’nın 17. maddesinde düzenlenen yaşam hakkında devletin yerine getir-

mesi gerekli usuli yükümlülükler açısından etkili başvuru yolu, yaşanan ölüm

olayının tüm yönlerinin ortaya konulmasına ve sorumlu kişilerin belirlenmesi-

ne imkân tanıyan bağımsız bir soruşturmanın yürütülmesini gerektirmektedir.

Bkz. AYM Kararı, 2013/6319 (Cemil Danışman), par.95, 2012/107, par.29. Keza

Anayasa’nın 19. maddesi uyarınca uzun tutukluluğa ilişkin şikâyetlerde etkili yol

öncelikle kişinin tutukluluk haline son verilmesine olanak tanıyabilecek bir hu-

kuk yolu olmalıdır. Şayet kişi tahliye edilmişse, uğradığı mağduriyet nedeniyle

tazminat kararı verilmesine olanak sağlayan yollar etkili hukuk yolu olarak kabul

edilmektedir. Bkz. AYM Kararları, 2012/348 (Fikret Eskin), par.32, 2012/1158 (Fi-

rat Aslan ve Hebat Aslan), par.36-37. Buna karşın Anayasa’nın 17. maddesinde

yer alan kişinin manevi bütünlüğünün korunması hakkı içerisinde kalan haka-

ret eylemleri nedeniyle etkili iç hukuk yolları hem ceza hem de hukuk davasıdır.

Başvurucunun bu yolları tüketmiş olması gerekmektedir. Bkz. AYM Kararları,

2013/1123 (Adnan Oktar (3)), par.44, 2013/514 (Adnan Oktar (2)), par.40. Ayrı-

ca, AYM fiziksel ve zihinsel bütünlüğe yapılan müdahaleler ile oluşan mobing

şikâyetlerinde ceza muhakemesine başvurunun yeterli olmadığını, hukuk dava-

sı yoluyla tazminat talebinde bulunmasının da gerekli olduğunu belirtmektedir.

Bkz. AYM Kararı, 2013/5680 (Aslı Kırmızı Demirseren), par.40-43.