133

Parlamenter Sistemden Kopuş ve Sonrası: Karşılaştırmalı Gözlemler ve Bazı Değerlendirmeler

ülkeler olarak; Kırgızistan, Moldova ve Fransa seçilmiş bulunmak-

tadır. Bu kapsamda Fransa,

“pekişmiş demokrasilerin”

örneği olarak,

Kırgızistan ve Moldova ise,

“demokratikleşmenin üçüncü dalgasında”

demokrasiye geçiş yapan, daha yeni ve fakat görece istikrarlı demok-

rasilerin örnekleri olarak karşılaştırmaya dâhil edilmişlerdir. Gerçek-

ten, ilgili bölümlerde ayrıntılı olarak işaret edileceği üzere, Kırgızistan

Orta Asya ülkeleri arasında en kayda değer demokratik gelişmişlik

seviyesine sahip Ülke olarak kabul edilmektedir. Bir Doğu Avrupa Ül-

kesi olan Moldova ise, zayıf bir sivil toplum ve kırılgan bir siyasî parti

sistemine sahip olmasında karşılık, hükümet sistemi değişikliklerini

ciddi toplumsal şiddet hareketleri yaşamaksızın gerçekleştiren istis-

nai bir örnek olarak dikkat çekmektedir. Bu belirlemede ayrıca, anılan

ülkelerden birinin Doğu Avrupa, diğerinin Orta Asya Ülkesi olması

dikkate alınmış; böylece bir Batı Avrupa Ülkesi olan Fransa ile birlikte,

incelemenin dengeli bir coğrafî dağılımı kapsaması amaçlanmıştır.

Anılan bu üç Ülke, aralarında taşıdıkları tüm farklılıklara rağmen,

parlamenter sistemden kopuş deneyimleri anlamında birbirlerine ben-

zer özellikler gösteren ülkeler olarak göze çarpmaktadır. Bununla bir-

likte, çoğu nitelikleri itibariyle “birbirlerinden farklı” nitelikler taşıyan

bu örneklerin seçiminde de, makul bir alt sınır çizilmesi amaçlanmış-

tır. Bu bağlamda ele alınan örnek ülkelerin, birbirleriyle ve Türkiye ile

“karşılaştırılmaya asgarî ölçüde elverişli” ülkeler arasından seçilmesi-

ne dikkat edilmiştir. Nitekim bu akıl yürütme biçimden hareketle, par-

lamenter sistemden koparak başkanlık sistemine geçiş yapan ve Sah-

ra Çölü’nün güneyinde yer alan bazı Afrika Ülkeleri’nin (Zimbabve,

Gana ve Malavi) deneyimleri, hem demokratik gelişmişlik seviyeleri,

hem de Türkiye ile toplumsal ve siyasî benzerliklerinin azlığı sebebiy-

le bilinçli olarak karşılaştırma dışında bırakılmıştır.

Kavram için bkz. Juan J. Linz ve Alfred Stepan, Problems of Democratic Transition

and Consolidation: Southern Europe, South America, and Post-Communist Euro-

pe, The John Hopkins University Press, Baltimore, Maryland 1996.

Samuel P. Huntington, The Third Wave: Democratization in the Late Twentieth

Century, University of Oklahoma Press, Oklamoha 1991; Ayrıca bkz. Samuel

P. Huntington, “Democracy’s Third Wave”,

Journal of Democracy

, Vol. 2, No. 2

(Spring 1991), s. 12-34.

Nitekim 16 Nisan 2017 referandumu öncesinde, bu ülkelerin parlamenter sistem-

den başkanlık sistemine geçen ülkelere örnek olarak bu ülkelerin verilmesi, Ada-

let ve Kalkınma Partisi Merkez Karar Yönetim Kurulu üyesi ve TBMM Anayasa

Komisyonu Başkanı Mustafa Şentop’un tepkisini çekmiş ve “Tarihlerinde muhtar