133

TBB Dergisi 2017 (133)

A. Ersoy KONTACI

Bu kapsamda insanlar ve toplumlar, gündelik hayatın çeşitli yüzlerine

dönük akıl yürütmelerinde, karşılaştırmalı gözlemler yoluyla elde edi-

len verilerden doğal ve yaygın olarak yararlanmaktadırlar. Bu duru-

mun, insan aklının çağrışımlarla ve karşıtlıklarla düşünme eğiliminin

de doğal bir sonucu olarak görülmesi pekâlâ mümkündür.

Bununla birlikte bizi daha yakından ilgilendiren şey; karşılaştır-

malı düşünme biçiminin günlük hayattaki bu “doğal” varlığından zi-

yade, siyaset bilimi ve anayasa hukuku çalışmalarındaki yeri ve konu-

mudur. Bu kapsamda hemen ifade etmek gerekir ki “karşılaştırmalı

yöntem”; günümüzün bilimsel çalışma evreninde gittikçe daha fazla

yer tutmaya başlayan ve hem araştırmacıya, hem izleyicilere önem-

li katkılar sunma potansiyeli taşıyan bir yöntem haline dönüşmüş

bulunmaktadır. Bu bağlamda karşılaştırmalı çalışmaların sağladığı

en önemli avantajlardan birinin; insan zihninin bilimsel düşünceden

uzaklaşmasını “önleyici etkisi”

(preventive effect)

olduğu ifade edilmek-

tedir. Bu anlamda karşılaştırmalı çalışmalar, bir yandan insan aklının

“ben merkezli”

(ethnocentric)

düşünme alışkanlığını kırmaya yardım-

cı olmakta; diğer yandan da teoriler, hipotezler ve kavramlar inşa et-

meye katkı sağlamaktadır. İlaveten, bu türden çalışmaların, birbirine

rakip hipotezleri test edip elemeye ve gelecek hakkında öngörülerde

bulunmaya da yardımcı oldukları yaygın olarak kabul edilmektedir.

Bu noktada son olarak, karşılaştırmalı yöntemin hukuk alanında ya-

pılan çalışmalarda da uygulanabilir olduğunu çekinmeksizin ifade et-

mek gerekmektedir. Bu bağlamda karşılaştırmalı hukuk çalışmaları;

“…farklı ülkelerde -ve bazen de aynı hukuk sistemi içinde- geçerli olan hukuk

sistemlerinin, düzenlemelerin, kurumların veya temel ilkelerin karşılaştırıl-

masına odaklanan çalışmalar”

olarak tanımlanmakta

ve bizlere, çağ-

daş hukuk düzenlerinin tüm boyutlarının ele alınıp incelenebileceği

Tom Mackie ve David Marsh, “The Comparative Method”, Theory and Methods

of Political Science, Der. David Marsh ve Gerry Stoke, Macmillan Press, London

1995, s. 58-75. Ayrıca bkz. Landmann (2000), s. 4.

Viktor Knapp, “Legal Science”, Main Trends of Research in the Social and Hu-

man Science, Vol. II, Der. Jacques Havet, Mouton Publishers/Unesco, The Hague,

Paris, New York 1978, s. 1980. Bununla birlikte bazı yazarlar, tek bir ülke öze-

linde yürütülen çalışmaların karşılaştırmalı çalışma olarak kabul edilemeyeceğini

belirtmektedirler. Bkz. Giovanni Sartori, “Compare Why and How? Comparing,

Miscomparing and Comparative Method”, Comparing Nations: Concepts, Stra-

tegies, Substance, Der. Mattei Doğan ve Ali Kazancıgil, Wiley-Blackwell, London

1994, s. 23.