405 / 417
Suçların İhbarı ve İhbarcıların Korunması
404
Kanunun 1 ve 2. maddelerine göre menkul ve gayrimenkul mallar
ile maddede sayılan diğer (mevduat, senet, tahvil, intifa hakkı, vergi ve
benzeri alacaklar için) malın kıymetinin veya iki yıllık kullanım bedeli
üzerinden belli oranda ikramiye verilir. Önemli ihbarlarda Bakanlar
Kurulu kararıyla bu oranlar gerektiğinde arttırılabilir. İhbar eden dev-
let memuru ise bu maddedeki nispetlerin yarısı miktarında ikramiye
verilir. Verilecek ikramiyelerin hesabında taşınır mallar ve intifa hak-
larının o tarihteki miktar ve rayiç değerleri, taşınmazların arazi ve bina
vergileri kanunlarına göre tayin olunacak kıymetleri, esastır (m.4). An-
tika eserler ve defineler hakkında özel hükümler geçerlidir (m.5).
Bina, arazi ve arsalardan kayıt dışı kalanlar ile kazanç, hayvanlar,
veraset ve intikal, muamele, dahili tüketim ve damga gibi daimi ver-
gilerden yanlış beyanname vermek veya çift defter tutmak veya sair
suretlerle gizlenmiş olanları haber verenlere tahakkuk edecek vergi ve
misil cezaların toplamı üzerinden belirlenen oranlar dahilinde ikrami-
ye verilir (m.6)
Bilumum malmemurları, tahrir ve tahmin heyetleri mensupları
ile tahakkuk muamelesinde vazifedar olanlara ikramiye verilmese de
(m.6), bu kanunun birinci ve altıncı maddelerinde yazılı kayıt dışı (giz-
li, saklı) kalmış mal ve kazançları açığa çıkarmakta emsallerine göre
fevkalade hizmeti görülen gelir, tahakkuk ve tetkik memurları bulun-
dukları mahallin en büyük malmemurunun talebi ve Maliye Bakanlı-
ğının takdir ve tensibi ile misil zamları fazlalarından iki maaşa kadar
nakten ödüllendirebilirler (m.7).
Kısaca 1905 sayılı Kanun, hem her nasılsa kayıtsız-tescilsiz kalma-
sı nedeniyle gizli-saklı-beyan dışı kalmış devlet malları ve alacaklarını,
hem de vergi kaçırmak veya az vergi ödemek için yanlış beyanname
verilmesi, çift defter tutulması veya sair suretlerle gizlenmiş olan mal-
varlığını ihbar edenlere ikramiye verilmesine dairdir.
8.6.
25.6.1927 tarih ve 1156 sayılı “Kanuna Mugayir Tahakkuk ve
Tediye Muamelatını İhbar Edenlere İkramiye İtasına Dair Kanun” ise,
kanunen hak edilmeyen, ödenmemesi gereken bir masrafın devletten
haksız olarak alınması veya alınmasına (ödenmesine) karar verilmesi
sonrasında bunu ihbar edenlere ihbarların sabit olması halinde geri
alınacak veya ödenmeyecek olan meblağın yüzde yirmisine kadarının
ihbarcıya ikramiye olarak verileceği hükmünü içermektedir. Yolsuz-