119

TBB Dergisi 2015 (119)

Can YAVUZ

kadar kurtarma çalışmalarına katılırlar. Akşamları ise savcının

karşısına çıkıp teker teker sayılırlar. Bir sayımda şöyle bir sahne

yaşanır.

Mahkûmların teker teker sayılıp tam çıkmasından sonra bir

mahkûm: “

Tamam tabii. Böyle günde eksilen yalnız hapishaneden değil, mil-

let hizmetinden, kardeşine yardımdan, insanlıktan kaçmış olur. Bu ise alçak-

lıkların en büyüğüdür ve katil de olsa, hiçbirimizin suçu böyle bir cinayetten

daha ağır olamaz

” demiştir.

İsmet İnönü deprem haberini aldıktan sonra özel bir tren-

le Erzincan’a doğru yola çıkar. Erzincan yakınlarındaki köyde bir

mahkûm trene binmek ister. Muhafızlar mahkûmu trene bindirmez-

ler, bu sırada çıkan kargaşa sebebiyle İnönü olay yerine gelir. Mahkûm

İnönü’ye yaklaşarak: “

Efendim, ben Savcı Bey’e kaçmama sözü verdim.

Erzincan’a dönüp, kurtarma çalışmalarına katılmak istiyorum. Beni de trene

alın

” demiştir.

İnönü olaydan etkilenir ve mahkûmu trene alır.

Erzincan, Şebinkarahisar, Alucra, Fatsa, Erbaa ve Niksar cezaev-

lerinde bulunan mahkûmlar enkaz altında kalan vatandaşları kurtar-

mak için kendilerini tehlikeye atarak fedakârca çalışmışlardır. Dör-

düncü Umumi Müfettişlik, 31.12.1939 tarihli telgrafında mahkûmların

bin kişiyi kurtardıklarını bildirmiştir. Mahkûmlar kurtarma çalışma-

ları sırasında gözetlenmemesine rağmen kurtardıkları kıymetli eşya-

ları sahiplerine teslim etmek üzere muhafaza etmişlerdir. Mahkûmlar

kurtarma çalışmalarını civar köylerde de gerçekleştirmişlerdir ve bu

çalışmalar sırasında mahkûmların kaçmalarını önleyecek hiçbir ted-

bir alınmamıştır, zaten tedbir alabilecek imkân da yoktur. Bu özverili

davranışlar sergilenirken mahkûmların çoğunun ailesi depremden

zarar görmüştür ve akıbetleri meçhuldür. Buna rağmen mahkûmlar

firara teşebbüs etmemişler, resmi makamların emir ve kararlarına tam

bir dürüstlük ve sadakatle uymuşlardır. Tüm bu sürece devlet memur-

ları da şahit olmuş ve yaşananları yetkililere (yazıyla) haber vermiş-

lerdir. Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), ilgili mahkûmların iyi-

liğe, şefkate layık ve ahlaklı durumda olduklarına karar vermiş, onlar

hakkında bir af kanununu gündemine almıştır.

Hükümetin konu

13.12.2014

Mekki Said Esen, Cumhuriyet Gazetesi, 06.1.1940, aktaran Abdullah Bozdemir,

“1939 Erzincan Depremi”

Hürriyet Gazetesi, “İnsanlık Dersi”

27 Kânunuevvel 1939 tarihinde ve Müteakib Günlerde Vukubulan Zelzele-

de Felâkete Uğrayanların Kurtarılmasında Fevkalâde Hizmetleri Görülen Bazı