555 / 561
Uluslararası Hukuk Açısından Sığınma, Göç, Nüfus Mübadelesi Vatansızlık...
554
olmayan topluluklar ise 1920 tarihli “Misak-ı Millî” belgemizin konu-
su olmuştur
114
.
Lozan Antlaşması’yla yapılması kararlaştırılan son derece kap-
samlı ve karmaşık bir nüfus değişimi operasyonudur. Modern
Türkiye’yi kuran bürokratlarca, tek bir kişiye zarar gelmeden, bürok-
ratik bakımdan olabildiğince başarılı biçimde gerçekleştirilmiş bir
operasyon olarak sunulabilir. Yüzyıllar boyu birlikte yaşayabilmiş bir-
birinden (dinî) inanışları bakımından ayrılan iki halk, böylece yurtla-
rını ve uluslarını birbirinden ayırmış ve iki bağımsız devlet kurmuş-
tur. Mübadelenin yeni yurtlarına yerleşen ilk kuşak bakımından ağır
bir psikososyal darbe olduğu ise kuşkusuzdur
115
. Bu düzenlemenin bir
başarı olduğunu aradan geçen ve yüzyıla yaklaşan sürede (özellikle
eski Yugoslavya’nın parçalanmasına yol açan silahlı çatışmalar, hatta
Osmanlı İmparatorluğu’nun Ortadoğu topraklarında kurulan farklı
manda rejimleri gibi (İngilizlere teslim edilen Filistin mandası, Fran-
sızlara verilen sonradan Suriye olacak olan manda toprakları) yaşanan
deneyimler erken bulunan çözümlerin çok başarılı olmayabileceğini
kanıtlamıştır.
Günümüzde Avrupalı yazarların bazıları, ahali mübadelesi konu-
sunu, yurdundan atılan Hristiyan azınlığa uygulanan zorunlu göç,
yurttan kovma, sınırdışı etme biçiminde sunduğu, bunun kişilere
uygulanan fena muamele olduğu, dolayısıyla (20.Yüzyıl anlayışında)
İnsan Hakları Hukukuna aykırı olduğunu ileri sürdüğü görülmekte-
dir
116
.
Burada Osmanlı İmparatorluğu’na ait Avrupa’daki son topraklar
olan Balkanlar’ın Müslüman nüfustan arındırılması amacıyla, Mil-
letler Cemiyeti tarafından önerilmiş iki ahali mübadelesi antlaşma-
sının daha var olduğu anımsanmalıdır. Bunlar, Osmanlı Devleti ile
Bulgaristan ve Sırbistan Krallıkları arasında varılan uzlaşı sonucunda
1912 yılında imzalanan, Müslüman Türk ahalilerin Hristiyan Bulgar
114
Murat Bardakçı, “İşte, Türkiye’nin Kuruluş belgesi olan Misak-ı Millî’nin orijinali,
Haber Türk Gazetesi internet adresi, 23.04.1014 <WWW>
.haberturk.com/yazar-lar/muratbakdakçı/…>
115
Evangelia Balta, Nüfus Mübadelesi (2015 İnkılâp Yayınları).
116
Bkz. M. Hansson, a.g.e. Nobel Address; E. Kontogiorgi, Populatıon Exchange In
Greek Macedonıa: The Forced Settlement Of Refugees 1922-1930 (Oxford,); Clark,
a.g.e..