89 / 545
88
Askerî Ceza Hukukunda Yoklama Kaçağı, Bakaya, Saklı Suçu (ASCK m.63)
getirmiş sayılmaktadırlar. 1111 sayılı Kanun’da öngörülen ‘
bedelli as-
kerlik’
31
,
‘kamu kurum ve kuruluşlarında
görevli olarak askerlik hizmetinin
yerine getirilmesi’
ya da ‘
d
övizle askerlik
’
32
hizmeti bunların belli başlı-
calarıdır.
33
B. ASKERLİK ÇAĞI VE DÖNEMLERİ
Askerlik çağı her erkeğin nüfus kayıtlarında yazılı olan yaşına gö-
redir. Askerlik çağı, Türk vatandaşı erkeğin yirmi yaşına girdiği yı-
31
‘Türkiye’de Osmanlı döneminden bu yana zorunlu askerliğe alternatif olarak,
geçici ve aralıklarla tatbik edilen, nakit bedel ödenmesi karşılığında hizmet sü-
resinin kısaltılmasını öngören bedelli askerlik usulüne, 1111 sayılı Kanun’un ilk
yürürlüğe girdiğinde de yer verilmiştir. Bu Kanun’daki bedelli askerlik ile ilgili
hükümler 1984 yılında kaldırılmıştır. Bununla beraber aynı yıl Kanun’un 10’ncu
maddesi yeniden düzenlenerek idareye ihtiyaç halinde bu usule başvurma imkânı
tanınmıştır. Nitekim 1111 sayılı Kanunun 10’ncu madde hükmüne rağmen ülke-
mizde bedelli askerlik usulü, 1111 ve 1076 sayılı Kanunlara eklenen geçici madde-
lere dayanılarak istisnaen ve arızi olarak uygulanmıştır. Düzenlemeler ve yapılan
uygulamalar, 1111 sayılı Kanun’a tabi temel askerlik yapanların yanı sıra yedek
subaylık statüsüne sahip yükümlüleri de kapsamaktadır’ (Işıklar, s.196); Nitekim
bu husus doktrindeki bir açıklamada, ‘Askerlik hizmetini yerine getirmiş sayı-
labilmeleri için ödemeleri gereken bedeli ödeyerek askerlik hizmetini Askerlik
Kanunu ile Yedek Subay ve Yedek Askerî Memurlar Kanununa göre yapmakla
yükümlü bulunan Türk vatandaşıdır’ şeklinde açıklanmıştır (Bkz.Çelik, s.8).
32
Doktrindeki bir tanıma göre, dövizle askerlik; ‘Yükümlülerin temel askerlik eği-
timini yapmaları ve başvuru sırasında belirlenen ödeme takvimine uygun ola-
rak yasada belirtilen dövizi ödemeleridir’(Çelik, s.8); ‘İlk kez 1111 sayılı Kanun’a
20.3.1980 tarih ve 2299 sayılı Kanun’la getirilen dövizle askerlik hizmeti usulü ile
yurt dışında bulunan yükümlülerin, bulundukları ülkelerdeki oturma, çalışma ve
benzeri haklarını kaybetmeden askerlik yükümlülüklerini yerine getirebilmeleri
imkânı sağlanmıştır. 1111 sayılı Kanun’a, 2229 sayılı Kanun’la eklenen ve bugüne
kadar birkaç kez değiştirilen Ek 1, 2, 3’ncü madde hükümlerinde esasları kayıtla-
nan ve 1980 yılından itibaren uygulanan bu usul yedek subaylık statüsüne sahip
yükümlüleri de kapsamakta olup sürekli niteliktedir. Yani dövizle askerlik hiz-
meti kapsamından bütün yükümlüler yararlanabilmektedir (Işıklar, s.196).
33
Doktrinde Işıklar tarafından ‘Yürürlükteki ve Uygulamadaki askerlik hizme-
ti usulleri’, 1111 sayılı Askerlik Kanunu ve 1076 sayılı Yedek Subay Kanunu’na
göre, askerlik şekilleri olarak askerlik hizmeti iki ayrı kategoride tasnif edilmiştir.
1111 sayılı Askerlik Kanuna göre askerlik hizmeti; ‘Temel Askerlik Usulü’ ve ‘Er
Öğretmenlik Usulü’ olarak ikiye ayrılmıştır. 1076 sayılı Kanuna göre ise askerlik
hizmeti; ‘Temel Statü: Yedek Subay Askerlik Usulü’, ‘Kısa Dönem Askerlik Usu-
lü’, ‘Yedek Subay Statüsünde Öğretmenlik Usulü’, ‘Dört Ay Erlik Usulü’ olarak
ayrıma tabi tutulmuştur. Bunun dışında ‘Müşterek Askerlik Hizmeti Usulleri’
başlığı altında; ‘Dövizle Askerlik Hizmeti Usulü’, ‘Bedelli Askerlik Usulü’, ‘Kamu
Kurum ve Kuruluşlarında Askerlik Hizmeti Usulü’ şeklinde bir başka ayrıma
daha yer verilmiştir. Son olarak bir diğer askerlik hizmeti türü olarak ‘Sözleşmeli
Erbaş ve Er Statüsünde Askerlik Usulü’ düzenlenmiştir (Bu ayrımlara ilişkin ay-
rıntılı açıklamalar için bkz. Işıklar, s.193-197).