13 / 617
Bir Kavram Olarak İnsan Hakları ve Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması
12
GİRİŞ
Günümüz hukuk ve siyaset gündeminin en başta gelen belki de
kendisinden en çok söz edilen konularından biri insan haklarıdır.
Konu, gerek teorik düzeyde gerekse günlük hayatın içinde bir sorun
olarak hem ulusal hem de uluslararası düzeyde kamusal yetkinin
kullanımına ilişkin tartışmaların merkezindedir. Bugün insan hak-
ları olgusundan hareket etmeyen veya insan haklarını referans nok-
tası olarak almayan herhangi bir hukuksal, sosyo-politik proje daha
başlangıcında kabul görme şansını kaybetmiştir. Bu durum devletler
açısından da geçerlidir. Sadece iç hukuklarını insan haklarına dayan-
dırmayan değil, uluslararası alanda da insan hakları duyarlılığıyla
hareket etmeyen devletlerin meşrulukları, net bir şekilde sorgulan-
maktadır.
1
Bir siyasal sistemin etiği olarak, hukuk devleti ve demok-
rasi kurumları açısından da meşruiyetin kaynağını teşkil etmektedir.
Başta devletler olmak üzere, kişiler, gruplar, çeşitli tüzel kişiler, insan
haklarını korumayı ve gerçekleştirmeyi en temel amaçları olarak be-
lirlemektedir.
2
Bu durum öyle bir hal almıştır ki, politikasının temel niteliğini,
insan haklarını düzenli bir şekilde ihlâl etmek üzerine kuran devletler
bile insan hakları çerçevesinde bir söylem geliştirmeyi, bir zorunluluk
olarak hissetmektedirler.
3
Tüm devletler insan haklarına anayasaları-
nın başında yer vererek, devletin, insan haklarına saygılı, hattâ insan
haklarına dayalı olduğunu hüküm altına almaktadırlar.
4
Çünkü mo-
dern insan hakları düşüncesi, birey-devlet ilişkilerinde bireyi öncelikli
olarak tercih eden ve devleti bireyin haklarını korumaya yönelik tabir
yerindeyse ehveni şer gören yaklaşıma dayanmaktadır. Devletin var-
lık nedeni bireyin temel hak ve özgürlüklerini korumaktır.
5
Bu yönüy-
le insan hakları Anayasa Hukuku’nun konusunu oluştururken diğer
yönleriyle aynı zamanda bir uluslararası hukuk kurumudur.
6
Şöyle ki
1
Mustafa Erdoğan, “İnsan Hakları ve Türkiye”, YTD, Sy.21, 1998, s. 136.
2
Ali Rıza Çoban, “İnsan Haklarının Felsefi Temelleri”, YTD, Sy.21, 1998, s. 187.
3
Erdoğan, Türkiye, s.136.
4
Çoban, s. 187.
5
Zühtü Arslan, “Postmodern Söylem ve İnsan Hakları”, İçinde: Anayasa Teorisi,
Seçkin Yayıncılık, Ankara, 2008, s. 96.
6
Feyyaz Gölcüklü/Şeref Gözübüyük, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve Uygu-
laması, 11. Ek Protokole Göre Hazırlanıp Genişletilmiş 4.Baskı, Turhan Kitapevi,
Ankara 2003, s. 1.