17 / 617
Bir Kavram Olarak İnsan Hakları ve Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması
16
bilimlerin bir dalıdır.
”
26
Tümdengelim yöntemine göre yapılan bu tanım-
da insan hakları, bir bilim olarak nitelendirilmekte, bu bilimin ölçütü
insan onuru, konusu ise buna saygıyı sağlayan hakların ve özgürlük-
lerin araştırılması olmaktadır.
27
Bir başka tanımda insan hakları, “
pozitif hukuk tarafından tanınmış ol-
sun olmasın, belli bir tarihsel aşamada insanların sahip olmaları gerekli sayılan
bütün haklar
” olarak belirtilmektedir.
28
İnsan hakları, onurlu bir yaşam
sürdürebilmek için gerekli olduğu düşünülen hakların bütünüdür.
29
İnsan haklarının pozitif hukuktan bağımsız olduğunu hattâ onun
bir adım önünde gittiğini açıkça ortaya koyan bu tanımlara göre, bir
hakkın insan hakkı olabilmesi için mutlaka hukuksal bir düzenleme-
ye konu olması gerekli değildir. İnsan hakları kavramı gerek ulusal
gerekse uluslararası hukukta pozitif hukuka taşınamamış olan hakları
da içermektedir.
30
Varlıkları pozitif hukuktan bağımsız olup, geçerli-
liklerini, üstün bir ahlâki ilkeden almaktadırlar.
31
Öğretide bu durum
“somut insan hakları” ve “soyut insan hakları” ayrımı yapılarak da ele
alınmakta, insan hakları kavramı ile tüm insanlara tanınması gereken
hakların anlatılmak istendiği, buna soyut anlamda insan hakları de-
neceği, bu anlamda insan haklarının “olanı” değil “olması’ gerekeni”
göstereceği belirtilmektedir.
32
Her ne kadar, İHEB, AİHS gibi sözleş-
meler aracılığıyla insan hakları ortaya konmaya çalışılmışsa da insan
haklarının söz konusu soyut olma özelliğinden dolayı, bir insan hak-
ları katalogu-listesi oluşturulamamıştır.
33
Buna göre, soyut anlamdaki
insan haklarının bir bölümünün, hukuksal güvenceye kavuşturulma-
sı, pozitif hukuk tarafından düzenlenip bunun bir parçası haline geti-
rilmesi durumunda ise somut insan haklarından söz edilecektir.
34
26
Aktaran, Ö.İbrahim Kaboğlu, Kolektif Özgürlükler, DÜHFY, Diyarbakır 1989, s. 19.
27
Kaboğlu, Özgürlük, s. 19.
28
Bülent Tanör, Türkiye’nin İnsan Hakları Sorunu, Genişletilmiş 3. Baskı, BDS Ya-
yınları, İstanbul 1994, s. 14.
29
Oktay Uygun, “İnsan Hakları Kuramı”, İçinde: Kamu Hukuku İncelemeleri,
Der.:Oktay Uygun, XII Levha Yayınları, İstanbul 2011, s. 8.
30
Bülent Algan, Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Hakların Korunması, Seçkin Yayıne-
vi, Ankara 2007, s. 23.
31
Mustafa Erdoğan, ”Başörtüsü, İnsan Hakları ve Teamüller”, İçinde: Anayasa ve
Özgürlük, Der.: Mustafa Erdoğan, Yetkin Yayınevi, Ankara 2002, s. 111.
32
Gölcüklü/Gözübüyük, s. 30.
33
Zafer Gören, Anayasa Hukuku, Seçkin Yayınevi, Ankara 2006, s. 351.
34
Gölcüklü/Gözübüyük, s. 30.