21 / 617
Bir Kavram Olarak İnsan Hakları ve Çeşitli Açılardan Sınıflandırılması
20
sonuç doğurur. Kamu özgürlüklerinden sadece gerçek kişiler yararla-
nabilirken, temel hak ve özgürlüklerden tüzel kişiler de yararlanabilir.
Dolayısıyla her temel hak ve özgürlük, bir kamu özgürlüğüdür. Ama
her kamu özgürlüğü, bir temel hak ve özgürlük değildir.
53
b) Hak ve Özgürlükler
Hukukun en önemli sorunlarından birini, birbirinden ayırt edil-
mesi güç olan hak ve özgürlük kavramları oluşturmaktadır. Çoğun-
lukla birlikte kullanılsa da, zıt görüşlerin varlığına
54
rağmen, genel-
likle bunların aynı kavramlar olmadığı dile getirilmektedir.
55
Diğer
taraftan Anayasal ve yasal metinlere, yargı kararlarına ve doktrine
bakıldığında hak ve özgürlük sözcüklerinin, birbiri yerine ya da bir-
likte kullanıldığı da görülmektedir.
56
1961 ve 1982 Anayasaları “Temel
Haklar-Temel Hürriyetler” kavramlarını adeta eş anlamlı gibi kabul
etmiştir. (1961 Anayasası; İkinci Kısım/md.10-62; 1982 Anayasası; İkin-
ci Kısım/md.12-74)
57
Benzer şekilde, 1961 Anayasamızın pek çok alan-
da esin kaynağı olan 1949 tarihli Alman Anayasası da
58
“Temel Hak-
lar” başlığı altında ‘özgürlükleri’ düzenlemiştir.
53
Gözler, s.488.; Bu konuda bir özet yapmak gerekirse, bu konuda en geniş kapsamlı
terim insan haklarıyken; bunu kamu özgürlükleri takip etmektedir. Temel hak ve
özgürlükler ise daha dar bir anlama sahiptir. İnsan hakları terimi dışındaki söz
konusu bu iki terimin varlığı, hak ve özgürlükler ile Devlet-siyasal iktidar arasın-
daki ilişkiyi de kendiliğinden ortaya çıkarmaktadır. Tunaya, s.187.
54
Bu yöndeki görüşler için bkz. Ahmet Mumcu/Elif Küzeci, İnsan Hakları ve Kamu
Özgürlükleri, Turhan Kitapevi, Yenilenmiş 4.Baskı, Ankara 2007, s. 10.
55
Bu yöndeki görüşler için bkz . Muhlis Öğütçü, “Doğal Hukuk ve Pozitif Hukuk
Işığında İnsan Hakları Alanında Bazı Kavramlar”,
DEÜHFD
, C.7, Özel Sayı, 2005,
s. 558.; Kaboğlu, Özgürlük, s. 13.; Gözler, s. 481.
56
Zafer Tunaya, Siyasal Kurumlar ve Anayasa Hukuku, İstanbul Üniversitesi Hu-
kuk Fakültesi Yayını, 4. Baskı, İstanbul 1980, s. 481; Gözler, s. 481.; Kaboğlu, Öz-
gürlük, s. 13.; Uygun, Kuram, s. 4.
57
Örneğin 1961 Anayasasının 20. maddesinde, ‘düşünce hürriyeti’ düzenlenmiş di-
ğer taraftan da 25. maddesinde “gazete ve dergi çıkarma hakkından” söz edilmiş-
tir. Benzer şekilde, 1982 Anayasasının ‘Bilim ve Sanat Hürriyeti” başlığını taşıyan
27. maddesinde ”herkes bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme hakkına
sahiptir” ifadesi yer almaktadır.
58
Alman Anayasasının Türkçe metni için Bkz.
http://www.adalet.gov.tr/duyuru-lar/2011/eylul/ anayasalar/ulkeana/pdf/08-Almanya%20209-276.pdf, s. 217.
Ö
rneğin 1961 Anayasasının 20. maddesinde, ‘düşünce hürriyeti’ düzenlenmiş diğer
taraftan da 25. maddesinde “gazete ve dergi çıkarma hakkından” söz edilmiştir.
Benzer şekilde, 1982 Anayasasının ‘Bilim ve Sanat Hürriyeti” başlığını taşıyan 27.
maddesinde ”herkes bilim ve sanatı serbestçe öğrenme ve öğretme hakkına sahip-
tir” ifadesi yer almaktadır.