22 / 617
TBB Dergisi 2015 (120)
Mahmut GÖKPINAR
21
Hak kavramı, toplumsal hayata geçişle birlikte ortaya çıkmıştır.
İnsanların doğuştan sahip oldukları bir takım hak ve özgürlüklerinin
olduğunu kabul eden devlet, bunları koruyup, çeşitli güvencelerle des-
tekleyeceğini ilan etmiştir. İnsanlar da bu güvenceler karşısında dev-
let tarafından getirilecek bazı sınırlamaları kabul etmişlerdir.
59
Hak
ile hukuk arasında, çok yakın ve çok yönlü bir ilişki bulunmaktadır.
60
Hukukun en temel fonksiyonu, hakların nasıl ve hangi şartlarda do-
ğup, nasıl kullanılıp, sona ereceğini ortaya koymaktır.
61
Hukuk, köken
olarak da aslında hak demek olup hakların bütünü, hukuku meydana
getirmektedir. Hakların yok sayıldığı, çiğnendiği durumlarda aslında
hak mücadelesinin yanı sıra hukuk mücadelesi de verilmektedir.
62
Hukukun temelini oluşturan
63
hak kavramı her şeyden önce olma-
sı gereken, başka bir ifadeyle, doğru olan toplumsal ilişkileri belirleyen
bir ahlâk ilkesidir. Bir insan nasıl ki, hayatını idame ettirebilme yolun-
da fiilde bulunduğu zaman doğru amaçlar seçmek ve onları gerçek-
leştirebilmek için bir ahlâk yasasına ihtiyaç duyarsa, benzer şekilde,
toplumsal yaşamda da insan doğası ve hayatını devam ettirebilmek
gerekleriyle bağdaşır bir toplumsal sistem kurmak için ahlâk ilkelerin-
den, hak kavramına ihtiyaç duyulur.
64
Hakkın, hiçbir kimsenin, hiçbir
yerde, hiçbir şekilde, adalete ağır bir ihlâl teşkil etmeksizin, mahrum
bırakılmayacağı şey olduğu dikkate alındığında, kavramın adalet ile
olan ilişkisi de anlaşılacaktır.
65
59
Anıl Çeçen, İnsan Hakları, Gündoğan Yayınları, 2. Baskı, Ankara 1989, s. 23.
60
Çeçen, Haklar, s. 25.
61
Mumcu/Küzeci, s. 16.
62
Hukukun varlık nedeni, hakların korunması, hayata geçirilmesi, her bireyin bun-
lardan fiilen yararlanmasıdır. Hukuk bir bina ise hak bu binayı ayakta tutan ana
kolonlarıdır. Bu kolonlardan bir tanesinin çökmesi binanın da çökmesine yol aça-
caktır. Hakkın yok sayıldığı, çiğnendiği, herkesin eşit olarak yararlanamadığı bir
yerde hukuk yoktur. Dolayısıyla hak ile hukuk birbiriyle bütünleşmiş iki kavram-
dır ve birbirlerinden ayrı olarak düşünülemezler. Her hukuk sisteminin en baş-
ta gelen, olmazsa olmaz temel görevi, hakların hayata geçirilmesini sağlamaktır.
Çeçen, Haklar, s. 25.; Hukukun konusu, amacı, insandır. Düzenlediği alanlar da
insanla bir şekilde ilişkilidir. Yekta Güngör Özden, 6 Eylül 1981 de Türkiye Baro-
lar Birliğinde düzenlenen “Adalet Yılını Açış” toplantısında yapmış olduğu ko-
nuşma, İçinde: İnsan Hakları Laiklik Demokrasi Yolunda, Bilgi Yayınevi, 1. Baskı,
İstanbul 1994, s. 100.
63
Çoban, İnsan Hakları, s. 188.
64
Ayn Rand, “Kolektif Haklar”, İçinde: Sosyal ve Siyasal Teori, Der.: Atilla Yayla,
Siyasal Kitabevi, 2. Baskı, Ankara 1999, s. 325.
65
Hak kelimesinin başta İngilizce olmak üzere birçok dildeki karşılıklarının, iki te-